Tarihçi ve Müellif Prof. Dr. İlber Ortaylı, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi'nin kentin düşman işgalinden kurtuluşunun 100'ncü yıldönümü kapsamında düzenlediği etkinlikler kapsamında 'Maraş ulusal uğraşının Kurtuluş Savaşı'ndaki yeri' bahisli konferansına katılmak üzere Kahramanmaraş'a geldi. Ortaylı birinci olarak Belediye Lideri Hayrettin Güngör'ü makamında ziyaret etti. Ziyarette Güngör, Ortaylı'ya Kahramanmaraş'a verilen kırmızı şeritli istiklal madalyası ve beratını gösterip bilgi verdi.
Daha sonra Hayrettin Güngör, ulusal uğraşta kıymetli bir yeri olan yerleri gezdirdi. Birinci olarak Ulu Camii'ne giden İlber Ortaylı, mescide girer girmez halıların koktuğunu söyledi. Güngör'ün “Öneriniz nedir hocam?” diye sorması üzerine Ortaylı, değiştirilmesi tavsiyesinde bulundu.
Başkan Hayrettin Güngör daha sonra İlber Ortaylı ile birlikte minberin yanına geçti. Güngör, 28 Kasım 1919'da cuma namazı için vatandaşların mescitte toplandığı sırada Rıdvan hocanın minbere çıkarak kalede Fransız bayrağı varken Cuma namazı kılınamayacağını belirtip halkla birlikte mescide hamle ettiklerini, Fansız bayrağının indirilip Türk bayrağının göndere çekilmesinin akabinde Cuma namazının kalede kılındığını anlattı.
'BUGÜN MARAŞ VARLIKLI BİR ŞEHİR'
Güngör ve Ortaylı buradan Kahramanmaraş Kalesi'ne geçip hem kale hem de kent hakkında bilgi verdi. Burada değerlendirmelerde bulunan İlber Ortaylı, Kahramanmaraş'a daha evvel 1966'da geldiğini ve o vakit kentin nüfusunun 30 bin olduğunu söyledi. Ortadan geçen vakitte Kahramanmaraş'ı çok değişmiş olarak gördüğünü belirten Ortaylı, “Çarşı daha otantikti. Kentin içinde bir ekip konaklar, konutlar, dar sokaklar vardı. Fotoğraf üzereydi. Civar daha yeşildi, bağlar bahçeler öyleydi. Artık tabi betonlaşma kaçınılmaz. Bilmiyoruz, bizim memleketin üstünden bu beton faciası ne vakit kalkar, biraz vakit geçecek galiba. Kentlerin nüfusunda oynama olacak. Aksi taktirde çok sıkıntı. Varlıklı çok varlıklı artık. O vakit da yoksul bir yer değildi mütevaziydi, bugün Maraş güçlü bir kent. Yani ihracat geliri çok yüksek gelir dağılımı lorenz eğrisine uygun” diye konuştu.
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Lideri Hayrettin Güngör ise İlber Ortaylı'ya Kahramanmaraş'a gelmesinden ötürü teşekkür ederek, “Birlikte sağ olsun ulusal gayretimizin izlerini taşıyan yerlerde bir seyahat yapıyoruz” dedi.
İLBER ORTAYLI İZDİHAMI
Tarihçi ve Muharrir İlber Ortaylı, Kahramanmaraş'taki seyahatinin sonunda 'Maraş ulusal uğraşının Kurtuluş Savaşı'ndaki yeri' bahisli konferansı için Mehmet Akif Ersoy Kültür Merkezi'ne geçti. Ortaylı'yı dinlemek isteyenler izdihama neden oldu. Balkon ve sahne kısmı da dahil salon büsbütün dolunca dışarıda kalanlar için dev ekran kuruldu.
'İSTİKLAL SAVAŞI'NIN BAŞLANGICINI VE ZAFERLE YÜKSELİŞİNİ TEMSİL EDEN BİR TARİHTİR'
Kahramanmaraş Valisi Vahdettin Özkan, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Lideri Hayrettin Güngör, Kahramanmaraş Cumhuriyet Başsavcısı İlker Yazıcı'nın da katıldığı konferansta konuşan Ortaylı, Maraş'taki savaşın direkt doğruya mahallî halkın direnişiyle başladığına dikkat çekti. Ortaylı, “Ve sonuç itibariyle Kasım 1919 ve bu işgalden sonra 21 Ocak 1920'de söylenen şey şudur; daha Büyük Millet Meclisi kurulmamış, büyük hutbe okunuyor ve diyorlar ki, 'Bayrak burada epeyce Cuma namazı farz değildür, vacip de değildür, caiz de değildür.' 11-12 Şubat 1921'de de olay başladıktan çok kısa bir müddet, 1 ay bile dolmayan bir süre içerisinde bölge boşaltılıyor. Bu işte, İstiklal Savaşı'nın başlangıcını ve zaferle yükselişini temsil eden bir tarihtir. Bu kente kutlu olsun. Ve ebedi bir nişanedir” dedi.
'BÖLGEYİ KÜLTÜREL VE STRATEJİK OLARAK BİR KISIM İÇİNDE DÜŞÜNÜRSEK SULH-U SÜKUN DA SAĞLANIR'
Maraş'tan sonra Antep ve Urfa'dan da Fransızların kovulduğunu belirten Ortaylı, şöyle devam etti:
“Şunu unutmayalım; bu bölge, Maraş, Halep vilayetinin bir sancağıdır tıpkı Antep üzere, tıpkı Urfa üzere. Ve Halep vilayeti, yüzölçümü bakımından en geniş değildir lakin teşkilatı, nüfusu, tımarlı sipahi sayısı, yardımcı kuvvetleri, askerleri ve verdiği vergiler açısından en kıymetli bir vilayettir. İkinci özelliği de şudur; Halep bir Türkmen vilayetidir, bugün dahi Türkmen nüfusu burada çok kıymetli bir ölçüdedir, tam sayıyı kimsenin vermesi mümkün değildir. Zira Suriye'nin sayımlarında bu türlü bir şey resmen yer almaz ancak gözle görünen şeyler vardır. Halep; töre, mimari adet olarak güneyden ok farklıdır. Osmanlı İmparatorluğu'nun tarikat tertibi içerisinde en değerli Mevlevihane buradadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun vakıfları içerisinde en kıymetlisi buradadır. Memluklar bile bu bölgeye çok dikkat etmişlerdir. Gidip eski Memluk yapıtlarına bakarsanız memlukların özellikle Kafkas asıllı olan hükümdar ve kumandanlarının vakıflarıdır. Çarşılarındaki üretim bu tarafla bir ahenk içerisindedir. Asıl değerlisi Halep'te okunan ezan bile burada okunan ezanla tıpkı makamdadır. Bu, bugüne kadar da böyledir. Onun için bu bölgeyi kültürel ve stratejik olarak bir kısım içinde düşünmek zorundayız. Bu olduğu taktirde bölgede sulh-u sükun da sağlanacaktır.”
YABANCI PROFESÖRDEN EŞİNE TOKAT
1966'da mülkiyede birinci sınıfta okurken Kahramanmaraş'a yabancı bir gazeteci ve eşine mihmandarlık yapmak için geldiğini belirten Ortaylı, bu sırada yaşadığı bir anısını da paylaşarak şunları söyledi:
“Dekanımız Aziz hoca beni çağırttı, 'Danimarka'daki sefirimiz bir gazeteci hanımı çağırmış kocası da profesör, bunlar gezecekler. Karadeniz'e çıkılacak, oradan Bayburt, Tunceli ve Antep'e inecekler, sonrasında Halep'e gidecekler, bunlara bir mihmandar lazım bize de sordular bir talebe verir misiniz diye. Sen gideceksin' dedi. Ben çabucak paçayı kurtarmak için 'Ben İngilizce bilmiyorum ki' dedim, 'Ziyanı yok, Almanca biliyorsun gidiver' dedi. Gerçekten herif mecnunun biriydi. Size bir dedikodu söyleyeyim pek anlatmayın, Gümüşhane'de erkan-ı vilayetin önünde herif karısına bir tokat aşketti. Demek ki bu işler pek medeniyet etrafıyla alakalı değilmiş, tarza tabiymiş. Maalesef dünyada sorunlarla birbirine çok benziyor.”
Konferansın sonunda Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Lideri Hayrettin Güngör ile Kahramanmaraş Valisi Vahdettin Özkan, İlber Ortaylı'ya çiçek ve armağanlar verdi. Salondan zahmetle ayrılan İlber Ortaylı, dışarı da kendisini bekleyen gençlerin uzattığı kitapları imzaladıktan sonra Kahramanmaraş'tan ayrıldı.