Odatv Sorumlu Haber Müdürü Barış Terkoğlu, Cumhuriyet gazetesindeki köşesinde “Ecdadın sessiz ezanları” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Terkoğlu, tutuklu bulunduğu Silivri Cezaevi’nden kaleme aldığı yazısında muhafazakar olduğunu söyleyen hükümetler periyodunda Sultanahmet, Babıâli üzere tarihi açıdan değerli bölgelerin uğradığı değişimleri anlattı.
Barış Terkoğlu’nun yazısı şöyle:
“Hatırlamak bazen hiç bitmeyen bir veda üzere. Hele insan yoklukta varlığı yaşamaya çalışıyorsa… Bir Fransız belgeseli, ölen balıkçıların akabinde eşlerinin yasını tutan dulları kameraya çekiyor. Ne garip, yatağın birebir tarafında yatmaya devam ediyorlar. Güya kocaları hala yataktaymış üzere hududu geçmiyorlar. Sevginin gerisinde bıraktığı boşlukta onu yaşatmayı sürdürüyorlar.
Sultanahmet’te 70 yaşını aşmış bir hamal görüp de artık kimsenin hatırlamadığı bir adresi sordunuz mu? Size düşünmeden tanım edip akabinde da “hanı hamala, konutu bakkala, ormanı çakala soracaksın” dedi ise kastettiğim odur. Adı İbrahim Güleç. Neredeyse 60 sene, yani kendini bildiğinden beri Babıâli’de hamallık yapar.
Yeniler bilmeyebilir. 18. yüzyılda devletin merkezi haline gelen Babıâli’ye 19. yüzyılda Türk basını yerleşti. Kural tanımaz piyasa nizamının Sultanahmet’e otelleri, gazeteciliğe ise plazaları uygun görmesiyle Babıâli sistemi yıkıldı. Yayıncılık ise can çekişmeye devam etti. “Bab-ı Âli’de Gün Batımı” kitabı, Yaşar Kemal’in de Rıfat Ilgaz’ın da dost bildiği bir hamalın gözünden çöküşü anlatıyor.
NAMAZLARI BİTİRİP EZANLARI SUSTURDULAR
Sorsanız koruma ediyoruz, muhafazakârız derler. Güleç’i okuyunca “emin misiniz” diyoruz:
“Bir de Osmanlı/Başbakanlık Arşivi’nin hicranlı kıssası var. Arşiv Babıâli’nin son nefesiydi. Onun da bilinmez bir elin gayretkeşliğiyle nefesini kestiler, Babıâli’den söküp çıkardılar. (…) Hiç olmazsa yerine yayıncılar için, kitabevleri için bir kültür varlığı inşa edilebilirdi. Ancak onu da yapmadılar. Yıkıp yerine ‘Devlet Arşivleri Revize İnşaatı’ adı altında beş yıldızlı bir otel dikiverdiler. Bunu da ‘iktidarımız müddetince kültürde gereken noktaya gelemedik’ diye hayıflanan AK Parti’nin yönetimi altındaki İstanbul Vilayet Özel İdaresi yaptı maalesef.”
İbrahim Güleç, hayat biçimi ve dünya görüşü ile iktidardaki partinin mazisinin içinden gelmiş. Fakat inşaat yapmak için hiçbir paha bilmeyen nizamın Babıâli’yi ve natürel Sultanahmet’i ne hale düşürdüğünü içi acıyarak izliyor. Konutu de Sultanahmet’te olan Güleç’ten, Ayasofya için aksiyonlar yapanların iş Sultanahmet Camii’nde namaz kılmaya gelince ortalıkta olmadığını öğreniyoruz:
“Sultanahmed’e gelince, caminin kubbesi martı yuvası olmuş, avlusu turist yığınlarıyla dolup taşmaya başlamış, konutları otelleşmiş, hayat özümüzü terk ederek yozlaşmış bir yer olarak hayatını devam ettirmekte. Düşünün ki, bu türlü bir mescitte 6-7 kişi sabah namazı kılıyor. Mahalle mescitleri ise birden fazla vakit sabah namazına kapalı. Ezan bile okunmuyor. O yüzden Sultanahmed ve civarını ıstırap ve gamlı bir biçimde yaşıyoruz. Emek veren ecdadın kemikleri sızladıkça bizlere de yazıklar olsun!”
CAMİYİ YIKIP OTOPARK YAPTILAR
Bizdeki tarikatların geneli Nakşibendiliğin Halidi kolundandır. Çoğunluğu Gümüşhanevi Tekkesi’nden çıkmadır. Damat İbrahim Paşa’nın eşi Fatma Sultan’ın Babıâli’nin karşısında 18. yüzyılın birinci yarısında inşa ettirdiği Fatma Sultan Camii’nin de 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren camiyi merkez alan tekkenin de yerinde yeller esiyor. Hamal İbrahim Güleç anlatıyor:
“Ben İstanbul’a geldiğimde kalıntı vardı orada. Hatta yarım halde minaresi duruyordu. Etrafında barakalar vardı. İçlerinde bekârlar kalıyordu. (…) Orada çalışanlara ‘nerede kalıyorsun’ diye sorulduğunda ‘Kırık Minare’ derlerdi. O minare ve civarı, yani eski cami ve caminin etrafında medrese varmış. O medrese dönemin uleması Gümüşhanevi Hazretleri’nin kaldığı yer, hâlâ defterdarlığın önündeki sokağın ismi Gümüşhanevi Sokak’tır. Artık o tabelayı da kaldırmışlar…”
İstanbul kültür mirasını en güzel bilenlerden Semavi Eyice de Güleç’i doğruluyor: “1950 yıllarında Türkiye Anıtlar Derneği’ne ihya ettirilecek mescitler listesine Fatma Sultan Camii de alınmıştı. Lakin bu tasarı gerçekleşmeden 1956- 1957 yıllarında ‘imar’ adı altında yapılan yıkımlarda cami de birkaç gün içinde yıkılıp ortadan kaldırılmıştır. Sonraları caminin yeri Defterdarlık tarafından alınarak otopark ve yeşil alan halinde düzenlenmiştir.”
Yaşanan yangınlara karşın kalıntıları duran camiyi yıkan muhafazakârların ne kadar kâr ettiğini bilmiyoruz.
NECİP FAZIL VE RIFAT ILGAZ
İbrahim Güleç, MTTB’nin de ortalarında olduğu sağ kuruluşlarda çok vakit geçirmiş. Fakat Babıâli onun her görüşten yayınla, müellifle alakaya sokmuş. Necip Fazıl’ı ağzından çıkan hakaretlerle, işçilere karşı makus halleriyle hatırlıyor. “Asrın balı idi fakat bazen iğnesi benim üzere adamın canını acıtıyor” diyor. Öte yandan en samimi olduğu yazar Rıfat Ilgaz. Onun Sirkeci’de Selahattin’in Yeri’nde yazdıklarını teslim alan İbrahim Güleç; dizdirdiğini, bastırdığını, ciltlettiğini ve dağıtıma kadar taşıdığını anlatıyor. Hakkını almaya gelince de arbede daima Rıfat Ilgaz’ın fazla para vermeye çalışmasından çıkıyor. Ilgaz’ın kurduğu Çınar Yayınları’nın logosunun fikir babasının Hamal İbrahim Güleç olduğunu öğreniyoruz.
Kurucusu Garbis Fikri’den sonra İnkılap Yayınevi’ni yöneten oğlu Nazar Fikri’yi de şöyle anlatıyor:
“Bir gün matbaanın art kısmında yere kâğıt serdim, üzerinde namaz kılıyordum. Bunu Nazar Beyefendi görmüş. Matbaanın müdürü olan Erdoğan Saygılı Abi’ye ‘Erdoğan, İbrahim yerde namaz kılıyor, ona namaz kılacak yer yaptır’ demiş. Nazar Beyefendi, Ermeni olduğu halde hem İslam dinine hem bana büyük hürmeti vardı.”
HAMAL TAŞLARI SÖKÜLDÜ
Sahiden bizim muhafazakârlar neyi koruma ettiler? Şimdi korona sebebiyle kargocuları konuşuyoruz ya. Hatırlarım, tarihi hanların önünde ortası oturmaktan çukurlaşmış koca taşlar olurdu. Neden bilmezdim. Öğreniyoruz ki onlar bir vakitler “hamallar dinlensin diye vakfedilmiş” dinlenme taşlarıymış. Babıâli’yi otel cennetine çevirenler o taşları “çirkin görüntü” diye söküp atmış. Binaların üzerine güvercinler yuva yapsın diye yerler hazırlanırken, bizimkiler güvercin konup pisletmesin diye dikenli teller döşemiş.
Biliyorum, insanlığın karıncaları bir gün kendi bahtını kendi elleriyle yazacak. O gün, hatırlamak artık acı vermeyecek.”