Anayasa Mahkemesi (AYM) Danıştay 13. Dairesi’nin başvurusu üzerine, kanal ve frekans kullanım bedelini ödemeyen yayın kuruluşlarının karasal yayınlarının bir ay içinde durdurulacağını öngören kuralın Anayasa’ya alışılmamış olduğuna hükmetti ve kuralın iptaline karar verdi.
Muhalif televizyon kanalları ülke gündemine, frekans bedelini ödeyemedikleri için kapatılma tehlikesiyle geliyordu.
Danıştay 13. Dairesi, müracaatının münasebetinde özetle; tahsili mümkün olan bir alacak nedeniyle özel radyo ve televizyonların yayın faaliyetlerinin bütünüyle durdurulmasının RTÜK (Üst Kurul) alacağının tahsili bakımından mecburî olmadığı belirtildi. Müracaatta ayrıyeten, bu yaptırım ile ulaşılmak istenen maksat ortasında makul bir orantı bulunmadığı, kuralın ölçülülük prensibini ihlal ettiği ve hukuk devleti unsuruyla bağdaşmadığı vurgulanarak, Anayasa’ya ters olduğu ileri sürüldü.
“İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜ SONLANDIRDIĞI AÇIKTIR”
Anayasa Mahkemesi verdiği kararda şunları kaydetti:
“Kuralla getirilen yayın durdurma önleminin, ilgili radyo ve televizyon kanallarının tabir ve basın özgürlüğünü sonlandırdığı açıktır. Söz ve basın özgürlüğüne sınırlama getirilirken Anayasa’nın 13. hususunun göz önünde bulundurulması gerekir.
Frekans bantları, ülkenin tamamının hak sahibi olduğu hazine malı niteliğindedir. Bu nedenle 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’na nazaran frekans bantlarının kullanım müsaadesi Üst Konsey tarafından verilmektedir.
Kanal ve frekans bedelinin ödenmesi müsaade sisteminin bir gereğidir. İtiraz konusu kuraldaki üzere bu ödemelerin yapılması için yönetimin önlem uygulaması, Anayasa’nın 26. hususunda belirtilen müsaade sistemi kapsamında yapılan sınırlamayı tabir etmekte olup bu istikametiyle kuralla getirilen sınırlamanın anayasal bakımdan yasal bir hedefinin bulunduğu anlaşılmıştır.”
“DEMOKRATİK TOPLUM NİZAMININ GEREKLERİNE KARŞITLIK TAŞIMAMAKTADIR”
“Anayasa Mahkemesinin yerleşik içtihatlarında belirtildiği üzere söz ve basın özgürlüğü demokrasinin işleyişi için yaşamsal önemdedir” denilen kararda şunlar belirtildi:
“Bu bakımdan radyo ve televizyon frekans tahsisi konusunda bir müsaade sistemi işletilerek bu alanın sağlıklı bir nizama kavuşturulması, kanal ve radyoların sonlu olan frekansları kullanabilmesine, hasebiyle tabir ve basın özgürlüklerinin korunmasına hizmet edecektir. Bu prestijle müsaade sistemi kapsamında kanal ve frekans kullanım fiyatının tahsil edilmesini amaçlayan birtakım önlemlere başvurulması demokratik toplum sisteminin gereklerine terslik taşımamaktadır.
Kuralla öngörülen yayın durdurma yetkisi ile kanal ve frekans kullanım fiyatlarının vaktinde ödenmesinin sağlanarak müsaade sisteminin tam olarak uygulanması amaçlanmıştır. Bu durumda, öngörülen sınırlamanın ulaşılmak istenen emel bakımından mecburî olup olmadığına ve sınırlama ile ulaşılmak istenen maksat ortasında makul bir istikrarın bulunup bulunmadığına bakılmalıdır.
“MAKUL İSTİKRARIN KURULAMADIĞI SONUCUNA ULAŞILMIŞTIR”
İtiraz konusu kuralda gecikmesi ya da ödenmemesi durumunda gecikme artırımı uygulanan ve icra yoluyla da tahsili mümkün olan bir alacak nedeniyle kademeli bir önlem usulü olmaksızın, direkt özel radyo yahut televizyon yayınının durdurulması öngörülmektedir.
Kanun’da ödenmeyen nakdî fiyat için bir hudut da öngörülmemiş, küçük meblağlar için de bu sürecin işletilebilmesine imkân tanınmıştır. Önlem sonucunda ilgili kanalın faaliyetlerinin durması ve gelirlerinin kesilmesiyle süreksiz olan yayın durdurma önlemi kalıcı hâle gelebilecektir.
Basın özgürlüğüne yönelik sınırlamaların, bireylerin haber alma hakkını da temin ettiğinden daha katı ölçütlere tabi olması gerekir. Bu çerçevede öngörülen önlemin kuralla ulaşılmak istenen hedef bakımından mecburî olmadığı, sınırlamayla hedeflenen kamu faydası ile söz ve basın özgürlüğü ortasında bulunması gereken makul istikrarın kurulamadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralın Anayasa’nın 13., 26. ve 28. unsurlarına karşıt olduğuna ve iptaline karar vermiştir.”