Anayasa Mahkemesi (AYM), CHP milletvekillerinin, “OHAL Süreçleri İnceleme Kurulu Kurulması Hakkında Kanun Kararında Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun”un 2'inci hususunda yer alan “ilave tedbirler ile” ibaresinin iptal edilmesi talebini görüştü. Kurulun vazifelerini düzenleyen kelam konusu husustaki iptal konusu ibare, kanun kararında kararnamelerde yer alan ek önlemlere karşı kurula müracaat yapılmasını engelliyordu.
İPTAL KARARINA 7 ÜYE KARŞI ÇIKTI
Mahkemenin 24 Aralık 2019 tarihli gerekçeli kararı Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı. Karara nazaran AYM, “ilave önlemler ile” ibaresini Anayasa'ya muhalif olduğu gerekçesiyle iptal etti. Karar 7 üyenin karşı oyu ve oyçokluğuyla alınırken, OHAL KHK'ları ile uygulanan ek önlemlere karşı dava açma hakkını ortadan kaldıran kural iptal edilmiş oldu. AYM kararının münasebetinde OHAL KHK'larındaki ek önlemlerin, kamu misyonundan çıkarma ya da kurum ve kuruluşların kapatılması üzere önlemlere bağlı olarak uygulanan önlemler olduğuna dikkat çekildi. Kararda ayrıyeten ek önlemlerin uygulanabilmesi için, öncelikle kişi yahut kuruluş hakkında kamu vazifesinden çıkarma ya da kapatma üzere OHAL KHK'larında öngörülen önlemlerin uygulanmış olması gerektiği, lakin ek önlemlerin tamamının asıl önlemlerin mecburî sonucu olduğunun söylenemeyeceği vurgulandı.
“HERHANGİ BİR İDARİ VE İSİMLİ YOL ÖNGÖRÜLMEMİŞTİR”
Kararda, “Kamu vazifesinden çıkarılan kişinin kamu konutundan da tahliye edilmesi üzere önlemler asıl önlemin zarurî bir sonucu ise de kamu misyonundan çıkarılan kişinin pasaportuna el konulması ya da kapatılan kurum ve kuruluşların mal varlığına el konulması üzere önlemler asıl önlemin yanında uygulanması mecburî olan önlemler niteliğinde değildir. Dava konusu kuralla, rastgele bir ayrım yapılmaksızın OHAL KHK’larında düzenlenen bütün ek önlemlere karşı kurula müracaat yolu kapatılmıştır. Zarurî olarak uygulanması gerekmeyen ilave önlemlerin hukuka uygun olup olmadığını değerlendirebilecek rastgele bir idari ve isimli yol da öngörülmemiştir” denildi.
Mahkeme, ek önlemlere karşı idari yargı yoluna başvurulabileceği kabul edilse bile, bu önlemlere karşı açılan davalarda idari yargı mercilerince yapılacak kontrolün, 'şeklî bir denetim' olmaktan öteye geçemeyeceğine işaret etti. İdari yargıya müracaat yapılabilmesinin bu hâliyle tesirli bir hukuk yolu olmadığını vurgulayan kararda, OHAL KHK'ları ile düzenlenen ek önlemlerden kimilerinin Anayasa’da teminat altına alınan temel hak ve özgürlüklerle direkt ilgili olduğu vurgulandı.
“İDARİ VE YARGISAL KONTROL İMKANSIZ KILINDI”
Gerekçeli kararda şu tespitlere yer verildi:
“Örneğin kapatılan kurum ve kuruluşların mal varlığının Hazineye devredilmesi Anayasa'nın 35'inci hususuyla garanti altına alınan mülkiyet hakkına, kamu misyonundan çıkarılanların pasaportlarına el konulması ise Anayasa'nın 23’üncü hususuyla garanti altına alınan yerleşme ve seyahat hürriyetine sınırlama getirmektedir. Asıl önlemin hukuka uygun olması, bu önlemlerden ayrılabilir nitelikte olan ek önlemlerin de kesinlikle hukuka uygun olduğu manasına gelmez. Bu nedenle Anayasa'da garanti altına alınan temel hak ve özgürlüklere sınırlama getiren ek önlemlerin asıl önlemlerden bağımsız olarak hukuka uygun olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerekir. Bu önlemlerin hukuka uygun olup olmadığının kontrolü ise lakin yargı makamlarının tesirli bir kontrol yapmasına imkân verecek bir idari müracaat yolunun öngörülmesiyle mümkündür. Rastgele bir ayrım yapılmaksızın tüm ek önlemlere karşı Komiteye müracaat hakkının tanınmaması, bu önlemlerin idari ve yargısal merciler tarafından tesirli bir halde kontrolünü imkânsız kılmıştır. Bu prestijle kuralın Anayasa’da teminat altına alınan tesirli müracaat hakkına karşıtlık oluşturduğu değerlendirilmiştir.”