Carnegie Center 30 Ekim tarihinde Arap dünyasında son aylarda birçok ülkede görülen protesto hareketleriyle ilgili bir araştırma yayınladı. Sudan, Cezayir, Fas, Lübnan ve Irak’ta ağırlaşan bu hareketler 2011’dekilerden çok farklı. Hiçbiri İslamcı motifler taşımıyor. Tam aksine hepsi siyasal İslam’ı, dinciliği ve mezhepçiliği şiddetle kınıyor. Hasebiyle hiçbiri dışardan güdümlü ve istihbarat örgütlerinin denetiminde değil ve şiddete başvurmuyorlar. Örneğin bugünkü şovlarda vaktinde Şam’da roketatarla şov yürüyüşü yapan İhvancı, El Kaideci militanlara rastlamak mümkün değil. Öte yandan “Arab Barometer” isimli kuruluşun yaptığı dev bir anket bölgede siyasal İslam’a takviyenin çok düştüğünü ve dinin siyasete karışmasına reaksiyon olarak dini inançların da zayıfladığını gösteriyor.
NE KADAR KUTUPLAŞMA O KADAR YOLSUZLUK
Arap dünyasındaki bugünkü şovlar dini istismar ederek yolsuzluk yapan, kendi oğullarını, kızlarını, damatlarını, hemşerilerini, tarikat ve cemaat arkadaşlarını yeni milyarderler haline getiren otokratları maksat alıyor.
Carnegie Merkezi’ne nazaran Araplar yolsuzluk sistematiğini giderek daha uygun anlamaya başlamışlar. Hırsız yöneticiler işe birinci olarak toplumdaki dindar/laik çelişkisini ve mezhepler ortasındaki tansiyonu kışkırtarak başlıyorlar. Toplumda kutuplaşma ne kadar fazla ise diktatörlerin tabanları yolsuzluklara o kadar çok göz yumuyorlar.
HEDEF DİNCİ TEK ADAM YÖNETİMLERİ
ABD’nin kendisine direnen milliyetçi devletleri zayıflatması ve dağıtması Arap dünyasında en çok hırsız diktatörlerin işine yaramış. Toplum kesimlere bölünüp ortada devlet de kalmayınca Ortadoğu evvelden beri var olan yolsuzlukların batağına düzgünce saplanmış.
Arap ülkeleri medyası dünyayı Türkiye’dekilere göre nispeten daha düzgün izlediğinden halklar bölge petrolünün kıymetini yitirdiğinin ve ABD’nin bölgeden çekildiğinin farkındalar. Bu durum bölge ülkelerinin en kısa vakitte demokratik ve sağlam devletlere, din, mezhep, cemaat bölünmelerinden arındırılmış toplumlara ulaşma zorunluluğunu doğuruyor. Halklar bunun farkında ve şovlar sırasında Irak ve Lübnan’da olduğu gibi “dine hayır, mezhebe hayır” gibi açıkça İslam ve mezhep aykırısı sloganlar dahi duyuluyor.
DİNSİZ ARAPLARIN SAYISI ARTIYOR
Dinsiz Arapların sayısı 2013’te yüzde 8 iken bugün bu oran yüzde 13’e yükselmiş. Gençlerde artış çok daha yüksek çıkmış. Genç Tunusluların yarısı, Libyalıların üçte biri, Cezayirlilerin dörtte biri ve Mısırlıların yüzde 20’si dinsiz olduğunu söylüyor.
“Arab Barometer” kuruluşu araştırmasının bir örneğini 5 Aralık’ta yayınlayan İngiliz The Economist mecmuası Irak’ta 2013’te %66 olan Cuma namazına iştirak oranının %33’e düştüğünü yazıyor.
İSLAMCILARA İNANÇ YERLERDE SÜRÜNÜYOR
Araplarda İslami başkanlara duyulan inanç de azalmış durumda. 2013’te halkın genel olarak yüzde 51’i dini başkanlara güvenirken bugün bu oran yüzde 40. Fakat dinin ve dini başkanların siyasete karışması konusunda Araplar daha da sorgulayıcı. Dini siyasal hayatın merkezine koymak isteyen partilere verilen takviye yüzde 15 civarında. İslami partilerin güvenilmez olduklarını düşünenler ise yüzde 70’leri buluyor. Irak’ta İslamcı partilere karşı olanların oranı 2013’te yüzde 51 iken bugün bu oran yüzde 78.
Görüldüğü üzere 2011’de İslamcı motiflerle ortaya çıkan Arap Baharı, halkların yaşadıkları tecrübeler ve bilhassa yolsuzluklar, yoksulluk ve terör destekçiliği nedeniyle siyasal İslam’a karşı bir seyir almış ve İslamcılar yüzünden İslam dini ziyan görmüş durumda. Bölge halkları ya çağdaş uygarlığın üniversal bedellerine ulaşacaklarını ya da bitip tükenmez bir kaosun içinde yok olacaklarını gün geçtikçe daha uygun anlıyorlar.
Kayahan Uygur
