Dünyanın en seçkin bilim kurumlarından Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi’nin 157 yıllık tarihinde birinci defa bir Türk bayanı ‘üye’ olarak seçildi.
Pittsburgh Üniversitesi Tıp Fakültesi Bilgisayar Dayanaklı Sistem Biyolojisi Kısmı Kurucu Lideri Prof. Dr. İvet Bahar, ilaç dizaynları üzerine çalışıyor. Şimdilerde Kovid-19’a deva olacak bir ilaç geliştirme projesinde de yer alan Prof. Dr. Bahar, 2016 yılında da ABD Lideri Obama’nın davetlisi olarak Beyaz Saray’da bir konuşma yapmıştı.
EN İTİBARLI AKADEMİ
190’ı Nobel ödüllü, toplam 2 bin 900 üyesi bulunan akademiye seçildiğini geçen pazartesi öğrenen Prof. Dr. Bahar, DHA’ya konuştu Prof. Dr. İvet Bahar, “Bu seçim aslında şimdiye dek yürüttüğüm araştırmaların saygın bir bilim kurumu tarafından kabul görmesi manasına geliyor. Bu da çok gurur verici bir şey tabii” dedi. Boğaziçi Üniversitesi’ndeki 15 yıllık mesleğinin akabinde 2001 yılında ABD’ye giden ve hala Pittsburgh Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, kurucusu ve lideri olduğu “Bilgisayar Takviyeli Sistem Biyolojisi” kısmında 120 kişilik bir takımı yöneten Prof. Dr. Bahar, birebir vakitte Amerikan Ulusal Sıhhat Enstitüsü NIH’in desteklediği projelerle biyolojik bilimler ve ilaç dizaynları alanında çalışmalar yürüten iki farklı merkezde daha başkanlık vazifesini yürütüyor. Prof. Dr. Bahar, Pittsburg Üniversitesi’nin İlaç Tasarımı kısmında de lider yardımcılığı vazifesini sürdürüyor. Prof. Dr. Bahar, 2016 yılında da ABD Lideri Barack Obama’nın davetlisi olarak Beyaz Saray’a konuşmacı olarak davet edilmiş ve “Çok Ölçekli Modelleme ve Biyolojide Büyük Veri” başlıklı konuşmasında, ‘süper bilgisayar’ teknolojisi ile daha evvel yapılamayan, ilaç dizaynlarında da kullanılan moleküler ve hücresel seviyedeki simülasyonların nasıl daha süratli ve gerçek bir biçimde yapılabileceğini anlattı.
ÇALIŞMALARI, DENEYLERİN SÜRATLE SONUÇLANMASINI SAĞLIYOR
Boğaziçi Üniversitesi Kimya Mühendisliği Kısmı’ndan sonra gereç bilimleri mevzularında çalıştığını anlatan Prof. Dr. Bahar, “Giderek biyolojik materyallere ilgi duymaya başladım. 2001 yılında ABD’ye geldim. Genom teknolojisi alanındaki büyük gelişmelere paralel olarak bilgisayar takviyeli hesaplamalı biyoloji ehemmiyet kazandı. Ben de daha evvel polimerlere uyguladığım metotları, biyolojik sistemlere uygulayarak, bilgisayar takviyeli araştırmalar yapmaya devam ettim buraya geldikten sonra kurduğum kısımda. Yaptığımız şey, bilgisayarda biyolojik süreçlerin nasıl çalıştığı, moleküller ortasındaki etkileşimlerin nasıl gerçekleştiği konusunda çalışmalar yapmak. Bizim yaptığımız simülasyonlar, daha sonra yapılacak olan deneylere ışık tutuyor. Deney sayısını azaltmaya ve çalışmaların sonuca ulaşma mühletini kısaltmaya yarıyor. Bilhassa artan bilgisayar teknolojilerinden de istifade ederek çok daha hızlı, çok daha verimli sonuçlar almaya imkan tanıyor. Ulusal Sıhhat Bilimleri Enstitüsü (National Institute of Health) dayanaklı projelerde çalışıyoruz genellikle” dedi.
“VİRÜSÜN HÜCREYE GİRMESİNİ ENGELLEMEYE ÇALIŞIYORUZ”
Çalışmalarının, temel araştırma alanı içerisinde yer aldığını vurgulayan Prof. Dr. Bahar, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bu nedenle de bizim bilgisayar takviyeli yaptığımız simülasyonların çok farklı alanlara uygulanma bahtı oluyor. Benim bu manada en fazla yoğunlaştığım mevzular, son yıllarda nörolojik hastalıklar oldu. Bilhassa kanser tedavisine yönelik ilaç dizaynlarında da hayli çalıştım. Hatta şimdilerde koronavirüs ortaya çıktıktan sonra, bununla ilgili de kümemiz çok ağır bir formda çalışmaya başladı. Virüsün hücreye girmesine nasıl mahzur olabiliriz, çoğalmasını nasıl azaltabiliriz, o çeşit sorulara karşılık arıyoruz. Şu anda birkaç laboratuvarda bizim simülasyonlar sonucu iddia ettiğimiz birtakım dataların deneylerle doğrulanmasına çalışılıyor. Bilhassa belli bir protein üzerine odaklandık. Virüsün yüzeyinde, insan hücresinin reseptörlerini tanıyan Spike proteinleri var. Bu proteinlerle, virüsün hücre içine girmesini sağlayan ACE2 reseptörleri ortasındaki etkileşime pürüz olarak, virüsün bedende enfeksiyon yaratmasının önüne geçmeye çalışıyoruz. Bu etkileşimin önüne geçecek ilaçların peşindeyiz. Değişik olan gözlemlerimizden biri ise antikoagülan dediğimiz kan sulandırıcı kimi ilaçların, buna yardımcı olabileceği yönünde”
KAN SULANDIRICI İLAÇLAR KOVİD TEDAVİSİNDE YARDIMCI OLABİLİR
Kovid-19 ile savaşta amaç proteinlerin değerli bir silah olabileceğini belirten Prof. Dr. Bahar, kan sulandırıcı ilaçların bunu nasıl sağlayabileceğini ise şöyle özetledi: “Antikoagülanlar, yani kan sulandırıcı ilaçların bağlandığı protein, virüsün insan hücresine girmesini kolaylaştıran bir enzim (proteaz). Bu enzim virüsün yüzeyindeki Spike proteininin kendisini içeri alacak ACE2 reseptörünü tanımasına yardımcı oluyor. Hedefimiz bu enzimin çalışmasına mani olmak. Kimi kan sulandırıcılar bu işi görüyor, müşahedelerimize nazaran. Hasebiyle bu halde, virüsün insan hücresine girmeye çalışırken kullandığı sistemleri durdurmaya çalışıyoruz. Öteki bir deyişle, enfeksiyonun daha birinci etaplarında önüne geçmeye çalışıyoruz. Buna dair çalışmalarımızı yürütüyoruz ağır bir şekilde”
BİLİMİN İLERLEMESİNE KATKI SAĞLAYANLAR SEÇİLİYOR
İsminin birkaç yıl evvel üyeler tarafından Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi’ne önerildiğini anlatan Prof. Dr. Bahar, “Seçimler genelde bir yahut birkaç üyenin sizi heyete önermesiyle oluyor. Birkaç yıl evvel beni önermişler. Seçildiğimi Pazartesi günü öğrendim. Çok güzel bir sürpriz oldu benim açımdan natürel ki. Üye seçimindeki en kıymetli kıstaslardan biri de yaratıcılık. Yaptığınız çalışmaların çok yeni olması ve bilimin ilerlemesine kıymetli katkılarda bulunuyor olmanız gerekiyor. Şunu bilhassa vurgulamak isterim, bu akademiye seçilmeme neden olan çalışmalarımın başlangıcı Boğaziçi Üniversitesi’ndeki yıllarıma dayanıyor. Çok onur verici bir olay doğal ki. Milletlerarası saygın bir kurumda yaptığınız bilimin takdir edilmesi, hürmet uyandırması manasına geliyor bu” diye konuştu.
İKİSİ YABANCI ÜYE OLARAK TOPLAM 4 TÜRK DAHA VAR
ABD Ulusal Bilimler Akademisi (National Academy of Sciences, NAS), dünyanın en seçkin bilim akademisi olarak kabul ediliyor. 3 Mart 1863’te, ABD liderini bilim teknoloji mevzularında bilgilendirmek misyonuyla ABD parlamentosunun kurduğu akademi, 2005 yılında da Nobel mükafatı alan Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar’ı üye olarak seçmişti. 2014 yılında da MIT İktisat Profesörü Daron Acemoğlu NAS üyeliğine seçildi. Farklı ülkelerden ABD vatandaşı olmayan bir küme bilim insanını da yabancı üye olarak seçen NAS’ın bu üyeleri ortasında ise Türkiye’den Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Celal Şengör ile Antropolog Prof. Dr. Mustafa Özdoğan yer alıyor. NAS’ın bugün 190’ı Nobel ödüllü 2400 asıl üyesi ile 500 yabancı üyesi bulunuyor.