Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın AKP MKYK toplantısında, İş Bankası’ndaki CHP paylarının Hazine’ye dönemi doğrultusunda talimat verdiğine dair haberlerin basına yansımasının akabinde bu bahis tekrar hukukçuların ve ekonomistlerin gündeminde.
Dünya gazetesi müellifi Alaattin Aktaş, bugünkü “Atatürk İş Bankası payını CHP’ye değil de dedenize miras bırakmış olsaydı…” başlıklı yazısında, İş Bankası’ndaki CHP paylarının Varlık Fonu’na bölümüne ait atağın detaylarını kaleme aldı.
Alaattin Aktaş, “Bir görüşe nazaran CHP payları Hazine’ye devredildikten sonra İş Bankası Türkiye Varlık Fonu bünyesine alınacak. Bunun gerçekleştirilebilirliği tarafında tüzel açıdan mani var mı, yok mu o bambaşka bir tartışma konusu da, varsayalım İş Bankası da Varlık Fonu’na alındı, ne olacak ki? Ne yani içinde İş Bankası da olan Varlık Fonu bu biçimde daha çok mu borçlanacak, daha uygun şartlarla mı borçlanacak ve en kıymetlisi borçlanıp ne yapacak?” diye sordu.
İşte o yazı…
CHP'nin İş Bankası'ndaki paylarının Hazine'ye periyodu tekrar gündemde. CHP bu paylardan ötürü kar hissesi almıyor, sırf banka idare konseyinde dört üye bulunduruyor.
CHP'nin payları Hazine'ye devredilirse Atatürk'ün vasiyeti çiğnenmiş olacak. Ayrıyeten bu paylar karşılığı olan kar hissesi TDK ve TTK'ya aktarılmaya devam edileceğine, en azından devam edilmesi gerektiğine nazaran CHP'nin elinden alınacak olan sırf dört idare heyeti üyeliği.
Miras hukukunun zedelenmesi manasına gelecek bu adım memleketler arası alanda da çok olumsuz sonuçlar doğuracak.
Dedeniz ya da babanızın dedesi Kurtuluş Savaşı’nda çok faydalı hizmetler göstermiş ve yakın etrafında bulunduğu Atatürk’ün takdirini kazanmış biri olsaydı ve Ulu Başkan de, İş Bankası'nın örneğin yüzde 1'ini bu büyüğünüze belirli bir kuralla miras bıraksaydı… “Bu pay senin lakin hissesine düşecek karı hiçbir biçimde kendin ve ailen için harcayamayacaksın, öğrenci okutmak için şu kuruluşa bağışlayacaksın, sen de bu bağışı denetlemek için bankanın idaresinde yer alacaksın” deseydi… Ve artık idarede yer alma misyonunu dedenizin mirasçısı olarak siz yürütüyor, payınıza düşen kar hissesinin vasiyete nazaran kullanılıp kullanılmadığını denetliyor olsaydınız… Yıllar sonra bir iktidar “Atatürk’ün mirası bir bireye bırakılamaz, bu hissesi Hazine’ye aktarmak gerekir” görüşüyle mirası elinizden almak isteseydi…
“Olur mu o denli şey, bu miras benim onurum” demez miydiniz?
Bu bir varsayım, pekala gerçek ne?
Miras bırakılan sizin büyüğünüz değil de Atatürk’ün kurduğu partisi, CHP…
CHP’ye de “Kardan hisse almayacaksın” koşulu koşulmuş mu, koşulmuş…
CHP’nin payına denk düşen kar hissesi CHP’nin kasasına girmeden direkt Atatürk’ün vasiyeti doğrultusunda Türk Lisan Kurumu ile Türk Tarih Kurumu'na devrediliyor mu, hiç aksatılmadan…
Peki şu durumda biz neyin hengamesini veriyoruz?
TÜM ARBEDE DÖRT İDARE HEYETİ ÜYESİ İÇİN Mİ YANİ?
CHP, Atatürk’ün vasiyeti doğrultusunda İş Bankası İdare Kurulu’nda dört üye bulunduruyor. Bu dört üyenin bankanın işleyişinde ve karar almasında belirleyici olma durumu aslında yok. Vasiyetin gereği yerine getiriliyor sadece.
Şimdi düşünelim… CHP'nin, İş Bankası iştirakinden ötürü maddi bir çıkarı var mı, yok…
CHP’nin çıkarı banka idaresine dört üye atamak ise ve bu dört üyeye bir manada makam yaratılmış olunuyorsa, biliniyor ki oraya atanan bireylerin çabucak hepsi daha evvel çok daha yüksek makamlarda oturmuş bireyler. (Hatırlatalım; CHP’nin İş Bankası İdare Kurulu’ndaki mevcut dört üyesi de SBF mezunu, Türkiye’de kamuda üst seviye misyonlarda bulunmuş, Türkiye’yi yurtdışında temsil etmiş şahıslar.)
Öyleyse… Bu kadar hengame, bu kadar çaba(!) neden?
Şöyle bir gerçek daha var. İktidar bu mevzuyu orta ara gündeme getiriyor; lakin gerçekleştirme istikametinde adım atmıyor. İşte o yüzden “bunca çaba(!)” diyoruz ya…
İstense bugün karar alınır, yarın adım atılır, üç beş güne de bu operasyon tamamlanır. Lakin yapılmıyor. Neden dersiniz?
MİRAS HUKUKU YERLE BİR OLUR
Birincisi; gündeme getirilen operasyonun gerçek olmadığı iktidar tarafından da elbette görülüyor. Bu türlü bir operasyon bizi o denli yanlışlara götürür ki sonuçlar felaket olur.
“Ben yaptım oldu” dediniz, ki bunu çok kolay diyebilirsiniz, operasyonu tamamladınız. Bu, miras hukukunun yerle bir edilmesi demektir. Atatürk vasiyetnamesini el yazısıyla yazmış, tarihi koymuş, yer belirtmiş ve imzalamıştır. İşte yapılacak bir düzenleme Atatürk’ün vasiyetinin bile yıllar sonra bir maddeyle değiştirilmesi manasına gelecektir. Atatürk’ün vasiyeti bile değiştirildikten, uygulanır olmaktan çıkarıldıktan sonra kimin vasiyeti teminat altında sayılır ki?
İş Bankası’ndaki CHP payları Hazine’ye diyelim devredildi, yapıldı bu. Bu paylara düşen kar hissesi Hazine’ye mi aktarılacak; yoksa şimdiye kadar olduğu üzere Türk Lisan Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’na mı?
Paranın Hazine’ye gitmesinin önünde bir de Anayasa mahzuru var zira. Anayasa’nın 134’üncü hususunun ikinci fıkrası “Türk Lisan Kurumu ve Türk Tarih Kurumu için Atatürk’ün vasiyetnamesinde belirtilen mali menfaatler gizli olup kendilerine tahsis edilir” kararını içeriyor.
Anayasa kararı mucibince de kar hissesi bu iki kuruma gitmeye devam edeceğine nazaran sorun gelip o dört idare heyeti üyesinde düğümleniyor üzere görünüyor.
Böylesine büyük bir operasyona, sırf lakin sadece dört idare şurası üyeliğini CHP’den almak için girişilir mi?
Dolayısıyla ortada ya öteki bir hedef var ya da bu operasyon orta ara ısıtılıp gündeme getirilecek fakat hiçbir vakit gerçekleşmeyecek.
EKONOMİK GÜVENSİZLİĞİ ARTIRIR
İkincisi; payları CHP'den almak suretiyle bu dört üyeyi “koltuğundan etmek” için Türkiye’yi ayağa kaldırmanın ve tüm dünyanın Türkiye’ye dönük algısını bozmanın “Ama bakın şundan ötürü değdi” denilecek bir tarafı var mı?
Düşünsenize, para birebir kurumlara gidecekse, İş Bankası’nın yüzde 28’i CHP’de olmuş olmamış ne fark eder? Fincancı katırlarını ürkütmeye, zati bir türlü çekemediğimiz yabancı sermayenin Türkiye’ye düzgünce sırtını dönmesine yol açmaya kıymet mi?
Bu gerçeği iktidar görmüyor olabilir mi? İş Bankası paylarının 1950’lerde ve 12 Eylül darbesinin akabinde CHP’nin kapatılmasından sonra Hazine’ye devredildiği, lakin bu operasyonların yargıdan döndüğü unutulmadı ya…
Aynı yanılgıya üçüncü defa düşülür mü, bilemeyiz. Lakin bu türlü bir operasyonun yargıdan dönme mümkünlüğü güçlüdür, bu kuşkusuz göz önünde bulunduruluyordur. Lakin daha da değerlisi bu türlü bir operasyonun götüreceklerinin, getireceklerinden çok daha fazla olduğudur.
AMAÇ VARLIK FONU’NA KATMAK MI?
Bir görüşe nazaran CHP payları Hazine’ye devredildikten sonra İş Bankası Türkiye Varlık Fonu bünyesine alınacak.
Bunun gerçekleştirilebilirliği istikametinde türel açıdan pürüz var mı, yok mu o bambaşka bir tartışma konusu da, varsayalım İş Bankası da Varlık Fonu’na alındı, ne olacak ki?
Ne yani içinde İş Bankası da olan Varlık Fonu bu formda daha çok mu borçlanacak, daha uygun şartlarla mı borçlanacak ve en değerlisi borçlanıp ne yapacak?
Varlık fonları artı kaynakla oluşturulur, biz ise iktisatta bir cepten öbür cebe kaynak aktararak fon oluşturmaya, fon büyütmeye çalışıyoruz.
“ATATÜRK’ÜN GAYESİNİ GERÇEK ALGILAMAK GEREKİR”
Eski bir bürokrat İş Bankası paylarının Hazine'ye dönemi tartışmalarına ait kapsamlı bir evrak hazırlamış. Bu bürokratın dikkat çektiği taraflar de değerli:
“Öncelikle üstünde ısrarla durulması gereken mevzu, bankacılığın bir itimat kurumu olduğudur. Mevduat sahibi inancını yitirdiği andan itibaren problemler başlar. Bu yüzden bankacılığa siyasi müdahale her vakit sorunlara neden olmuştur.
İş Bankası'ndaki Atatürk payları sıkıntısı özünde tüzel bir husustur. Ayrıyeten dünyada ve Türkiye'de ekonomik badirelerin tepede olduğu bir periyotta olaya siyasi yaklaşmak ve müdahalede bulunmak istenmeyen ekonomik sonuçlar doğuracaktır.
Atatürk’ün vasiyetini değerlendirirken O’nun maksat ve niyetini gerçek algılamak durumundayız. Bahsin aydınlatılabilmesi açısından şu sorulara cevap bulmak gerekir:
– İş Bankası paylarından elde edilen gelirlerin intifa hakkı neden Türk Lisan Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’na bırakılmıştır?
– Atatürk, özel çiftliklerini Hazine’ye bırakmışken İş Bankası paylarını neden direkt Hazine’ye devretmemiştir, İş Bankası’ndaki payları için neden başka bir vasiyette bulunmuştur?
– Payların çıplak mülkiyeti neden CHP’ye verilmiştir?”
Uzun yıllar kamuda vazife yapmış olan bürokrat İş Bankası’nın kuruluş basamağıyla ilgili olarak da şunları lisana getiriyor:
“Atatürk, daha kuruluşundan başlayarak İş Bankası’nın bir özel teşebbüs kuruluşu olmasına itina göstermiştir. Bankanın Kurucu Genel Müdürü Üçüncü Cumhurbaşkanı Celal Bayar liberal ve piyasa rejimi yanlısı bir kişidir. Ziraat Bankası’nın devletleştirildiği bir devirde Banka’da Hazine’ye hisse ayrılmaması ve özel teşebbüsçü bir anlayışın benimsenmesi başından beri hakim olan bir anlayıştır. Bu durum göstermektedir ki Atatürk Banka’yı hükümetlerin tesirinden kurtarmak için Hazine’ye hisse ayırmamıştır. Bu nedenle de Atatürk paylarının Hazine’ye evresi bu fikir ve inanca tümüyle zıt olacaktır.
Kardan hisse alınması kelam konusu olmadığına nazaran burada CHP’nin rolü özel hukuktaki ‘vasiyeti tenfiz memurluğu’dur. Yani CHP, vasiyeti yerine getirme vazifelisi pozisyonundadır.”