İran İhtilal Muhafızları Kudüs Gücü Kumandanı Kasım Süleymani'nin, Irak'ın başşehri Bağdat'ta ABD'nin füzeli akınıyla öldürülmesinden sonra süren tartışmalar ve tansiyon devam ediyor.
Hürriyet gazetesi muharriri Sedat Ergin ise, bugünkü köşesinde mevzuyla ilgili olarak dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
“UYARMIŞTIK”
Sedat Ergin, eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'le yaptığı konuşmayı aktardığı yazısında; 2002 yılında devrin Başbakanı olan Abdullah Gül'ün, Irak'a girmek isteyen ABD'yi nasıl uyardığından bahsetti.
Ergin, Abdullah Gül'ün o periyotla ilgili olarak ABD'ye, “Pandora’nın kutusunu açmayın. Bir sefer açılırsa bir daha kolay kolay kapanmayabilir. Açtığınız takdirde Irak’ta savaş başlar, bu ülke altüst olur ve yerine yeni bir şey oturtmak mümkün olmayabilir. Bu kutuyu açarsanız kestirim edemeyeceğiniz gelişmeler Ortadoğu’ya yayılır. Irak yaşanmaz hale gelebilir” dediğini aktarırken, Gül'ün, “Bu süreç içinde iki şeyi gözettim. Birincisi, Türkiye’yi savaşın yol açacağı karışıklığın ve intikam hislerinin maksadı haline getirmemek, bunlardan korumak. İkincisi, Türkiye’nin müttefiki ABD’nin öfkesini çekmemek. Her halükârda savaşın yaratacağı tehditler karşısında Türkiye’yi muhafazamız gerekiyordu. Tereyağından kıl çeker üzere yaptık, Türkiye’yi bu işin içine sokmadık…” tabirlerini kullandığını söyledi.
O devirde ABD’ye “Pandora’nın kutusunu açmayın” ihtarını yapan Gül, bugün gelinen noktayı ise, “Bugün Irak’a baktığımda her şey darmadağınık görünüyor. Irak’ın içine düştüğü durumdan ötürü büyük ve derin bir keder duyuyorum. O vakit çok söyledik” kelamlarıyla kıymetlendirdi.
Kasım Süleymani’nin ABD tarafından öldürülmesinde de aynı eleştirel bakışı sürdüren Gül, şu tabirleri kullandı:
“Resmi vazifeleri olan, protokolde yeri olan insanların, devlet vazifelilerinin drone’larla öldürülmesi tekniği bir defa başladığında yeni sayfalar açılır ve oradan nerelere gidilir, doğrusu kestiremiyorum. Lakin bir kez bu yolu açtığınızda yarın apayrı yerlere gidebilir. Aslında Amerikalılar da bunu önemli bir halde kendi içlerinde tartışıyorlar.”
Sedat Ergin ise, Gül ile yaptığı röportaja, “11’inci Cumhurbaşkanı’nın 2003 yılına ait Irak savaşı muhasebesi bu halde özetlenebilir. Gül’ün ikazından 17 yıl sonra Irak’ta Pandora’nın kutusu kolay kolay kapanacak üzere görünmüyor” notunu düştü.
Öte yandan, Abdullah Gül ile yapılan röportajın Hürriyet gazetesinin 1. sayfasında yer almaması dikkat çekti.
Sedat Ergin'in yazısı şu halde:
“Irak’ın bugün içinde bulunduğu büyük düzensizliğe bakınca, bu ülkenin nasıl bu duruma düştüğü, düşürüldüğü sorusu da zihinleri meşgul ediyor. Dünkü yazımız, başbakanlığı devrinde Bülent Ecevit’in Irak’a savaş hazırlıkları planlayan ABD idaresine “Müdahalenin büyük bir felakete yol açacağı” yolunda yaptığı ihtarları husus alıyordu.
Ecevit’in başbakanlığı 2 Kasım 2002 tarihinde yapılan ve AK Parti’nin tek başına iktidara geldiği genel seçimle birlikte sona erdi. AK Parti’nin birinci periyodunda başbakanlık koltuğunda oturan Abdullah Gül göreve başladığında ABD’nin Irak’la ilgili askeri taleplerini masasında buldu. Bu periyot, ABD ile yürütülen müzakereler, 1 Mart 2003 tarihindeki oylamada tezkerenin TBMM’de reddi ve akabinde ABD’nin 20 Mart’ta savaşı başlatması üzere değerli hadiselere sahne oldu.
ABD’NİN EMPOZESİ İLE KARŞILAŞTIK
Bu kritik periyotta başbakan olarak misyon yapan Abdullah Gül, dün sorularımızı yanıtlarken, yola çıkarken karşılaştıkları tabloyu şöyle aktardı:
“O periyot benim için en ağır devir oldu. Zira hükümeti yeni kurmuştuk ve çabucak Avrupa Birliği’ne dönük ıslahat sürecini başlatmak istiyorduk. Tam yola koyulacağımız sırada ABD’nin Irak’la ilgili empozesi ile karşılaştık. Kendimizi çok problemli bir ortamda bulduk. Zira hem ıslahat hükümeti olmak hem de savaşa giden bir hükümet durumuna düşmek birbirine zıt bir durum yaratıyordu.”
Gül, o devirde savaşı önlemek için elinden gelen bütün çabayı sarf ettiğini anlatıyor. Bunlar ortasında Irak Devlet Lideri Yardımcısı Taha Yasin Ramazan’ın Türkiye’ye davet edilip uyarılmasını, ayrıyeten Irak’a komşu ülkeleri şahsen ziyaret etmesini sıralıyor, “Bütün bu adımlar savaşı önlemek için yapılmış olan çok samimi çabalardı” diye konuşuyor.
KUTUYU AÇARSANIZ BİR DAHA KAPANMAYABİLİR
Peki yürütülen görüşmelerde savaş konusunda kararlı görünen ABD idaresine hangi bildiriler verildi? Şöyle yanıtlıyor Gül:
“Her seferinde ısrarla şunu söyledim: Pandora’nın kutusunu açmayın. Bir sefer açılırsa bir daha kolay kolay kapanmayabilir. Açtığınız takdirde Irak’ta savaş başlar, bu ülke altüst olur ve yerine yeni bir şey oturtmak mümkün olmayabilir. Bu kutuyu açarsanız varsayım edemeyeceğiniz gelişmeler Ortadoğu’ya yayılır. Irak yaşanmaz hale gelebilir. Ülkede yine bir istikrarın bulunabilmesi için birkaç jenerasyonun geçmesi gerekebilir, bu müddet 20, 30 yıl üzere bir vakte yayılabilir…”
KURUMLARI, ORDUYU YOK ETMEYİN
Savaş başlamadan evvel ABD’yi caydırmak gayesiyle verilen bildiri bu istikametteydi. Lakin ABD, Irak’a girince artık bu bildirilerin bir kararı kalmamıştı. “Bu defa kutunun açılmış olmasının yol açacağı riskleri denetim altına alabilmek için yeni bir telaffuz geliştirdik” diyerek, şöyle devam ediyor Gül:
“Amerikalılara bütün telkinlerimiz şu istikamette oldu: Madem savaşa girdiniz, maksadınızı liderlikle sınırlayın. Aksi takdirde çok büyük bir kaos olur. Aman Irak’ın kurumlarını ortadan kaldırmayın, bu kurumları yok etmeyin. Zira o kurumlar ondan sonra toparlanamaz. Bunları tekrar yapmak mümkün değildir. Ayrıyeten, Irak’ın çok düzgün yetişmiş bir orta sınıfı vardır ve Iraklılık şuuru çok yüksektir. Irak’ı bu formda tahrip ederseniz Iraklılık şuuruna de ziyan verirsiniz. Hem mezhepsel yapısı, hem etnik yapısı dikkate alındığında, Irak küçük bir Ortadoğu’dur. Bunu dağıtırsanız bir daha toparlamanız mümkün olmayabilir… Dışişleri Bakanlığı’nın da Amerikan tarafına bu bahiste çok telkinleri oldu.”
ABD MAKSADIN DIŞINA ÇIKTI
Gül, bu noktada periyodun ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell’ın yayımladığı hatıratında, savaş kararının münasebetini oluşturan ‘Irak’ta kitle imha silahlarının bulunduğu’ argümanıyla ilgili olarak ABD istihbaratı tarafından nasıl “aldatıldığını” detaylı bir formda anlattığını aktarıyor.
Gül’ün dikkat çektiği bir nokta, Powell’ın ABD savaş kararı aldığında yalnızca Saddam Hüseyin’i devirme amacıyla yola çıktığı, Irak’taki konseyi yapıyı yok etmek üzere bir amacının bulunmadığını yazmasıdır. Gül, “Powell, bu tarafta bir hazırlıklarının olmadığını, lakin Lider Yardımcısı Cheney ve Savunma Bakanı Rumsfeld’in Lider Bush’u etkilemesiyle bu maksadın dışına çıkılarak Irak’ın bütün kurumlarının lağvedildiğini anlatıyor” diye ekliyor.
ABD’nin müdahale süreci içinde Ankara’nın önceliklerini de şöyle anlatıyor Abdullah Gül: “Bu süreç içinde iki şeyi gözettim. Birincisi, Türkiye’yi savaşın yol açacağı karışıklığın ve intikam hislerinin gayesi haline getirmemek, bunlardan korumak. İkincisi, Türkiye’nin müttefiki ABD’nin öfkesini çekmemek. Her halükârda savaşın yaratacağı tehditler karşısında Türkiye’yi müdafaamız gerekiyordu. Tereyağından kıl çeker üzere yaptık, Türkiye’yi bu işin içine sokmadık…”
IRAK’IN DURUMUNDAN DERİN ISTIRAP DUYUYORUM
O periyotta ABD’ye “Pandora’nın kutusunu açmayın” ihtarını yapan Gül, Irak’ın bugün geldiği durumu da şöyle pahalandırıyor:
“Bugün Irak’a baktığımda her şey darmadağınık görünüyor. Irak’ın içine düştüğü durumdan ötürü büyük ve derin bir ıstırap duyuyorum. O vakit çok söyledik, Irak hem doğal kaynakları olan hem de insan zenginliği, beşeri sermayesi yüksek olan bir ülke… Olanlar beşere değer vermemenin bir sonucudur… Ateş düştüğü yeri yakıyor. Savaşın yol açtığı bütün bu felaketleri görünce savaş aksisi hislerim daha da güçlendi. İnsanların çektikleri büyük acılar karşısında büyük bir sorumluluk hissiyle hareket edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Savaş en son başvurulacak şeydir. Bundan evvel bütün yollar denenmelidir.”
Gül, gelinen noktada ABD’ye karşı epey eleştirel bir çizgide duruyor: “Meselenin temelinde ekonomik, askeri, siyasi ve kültürel manada bu kadar büyük bir gücün yalnızca çıkarcı, Makyavelist, oportünist, kendi bedellerinden de büsbütün uzak bir biçimde hareket ediyor olması yatıyor. En büyük tehdit budur… Bu idare üslubunu çok dehşet verici buluyorum, en büyük tehlike olarak görüyorum. Dehşet içinde izliyorum.”
BİR KERE BU YOLU AÇARSANIZ
İran’ın Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin ABD tarafından öldürülmesi hadisesinde de tıpkı eleştirel bakışı sürdürüyor Gül: “Resmi vazifeleri olan, protokolde yeri olan insanların, devlet vazifelilerinin drone’larla öldürülmesi formülü bir kere başladığında yeni sayfalar açılır ve oradan nerelere gidilir, doğrusu kestiremiyorum. Ancak bir defa bu yolu açtığınızda yarın apayrı yerlere gidebilir. Zati Amerikalılar da bunu önemli bir halde kendi içlerinde tartışıyorlar.”
11’inci Cumhurbaşkanı’nın 2003 yılına ait Irak savaşı muhasebesi bu formda özetlenebilir. Gül’ün ikazından 17 yıl sonra Irak’ta Pandora’nın kutusu kolay kolay kapanacak üzere görünmüyor.”