Eski NATO müttefik güçleri genel kumandanı emekli Amerikalı amiral James Stavridis, Bloomberg’deki yorum köşesinde Libya’da devam eden iç çatışmaların tıpkı vakitte memleketler arası ve bölgesel güçler ortasında bir savaş olduğu ve kaybedeninin de Libya olduğunu savunuyor.
2011’de ABD öncülüğündeki Batılı güçlerin Libya’ya müdahalesi sırasında NATO güçleri kumandanı olan Stavridis, bu müdahalenin sonunda ülkenin içine düştüğü on yıllık karmaşa ve kayıpların ABD ve AB’ye barışın tesisinde sorumluluk yüklediğini de söylüyor.
“Türkiye bilhassa yükünü koydu ve Trablus hükümetinden yana tavır aldı” diyen Stavridis, “Rusya ise Arap ülkeleriyle birlikte Hafter’i desteklemeye yöneldi ve istikrarları generalin lehine değiştirmek gayesiyle Wagner Kümesi ismindeki gülünçlük derecesinde maharetsiz paralı savaş kümesini bölgeye yolladı. Paralı askerler bu hafta hava yoluyla geri çekildiler lakin Rusya hava güçlerinin Hafter birliklerini desteklemek üzere konuşlandığı haberleri geldi” ifadelerini kullandı.
“Bununla birlikte Trablus hükümeti bu süreçte giderek daha öz inançlı görünmeye başladı ve Türk hava gücünün (gelişmiş insansız hava araçları da dahil) tesiri hissediliyor” diye yazan Stavridis, “Bütün olanlar İngiltere ve Rusya’nın 19. yüzyılda Orta Asya’da giriştiği Büyük Oyun’u hatırlatıyor, fakat bu kere oyun Kuzey Afrika’da sahneleniyor” dedi
BBC Türkçe’nin aktardığı Stavridis’in yazısı şöyle:
Son günlerde ülkenin doğu ve güneyindeki marjinal bölgeleri denetim eden General Halife Hafter’e bağlı güçler Trablus’a karşı atak harekâtını durdurmak zorunda kaldı. Bu milletlerarası seviyede meşruiyeti tanınan, seçilmiş başbakan Fayez el Sarraj liderliğindeki Ulusal Mutabakat Hükümeti (UHM) açısından bir zafer.
Fakat bu gayret kolay bir iç siyasi çatışma değil. Libya’nın iç savaşı dolaylı biçimde bölgesel ve global jeopolitik güç gayretlerinin de alanı haline geldi. Birebir vakitte Batı’nın ülkeyi on yıl evvel terk edişinin de bir sonucu.
Türkiye Trablus hükümeti’ne dayanak verirken, Hafter liderliğindeki koalisyona da Rusya, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Fransa ve daha üstü kapalı hareket eden birkaç öbür ülke sahip çıkıyor. Hafter’in hezimeti müzakerelerin yolunu açabilir lakin bunun için dış güçlerin de tarafları masaya oturmaya zorlaması lazım. Bu hususta ABD ve Avrupa Birliği’nin de bir rol üstlenmesi mümkün.
Libya, Afrika’da en güçlü petrol yataklarına sahip ülke. Ancak bundan on yıl evvel Muammer Kaddafi diktatörlüğünün devrilmesi öncesinde günde 1 milyon 600 bin varil olan üretim, neredeyse sıfıra yaklaştı. Buralara hiç gelinmeyebilirdi. Olağanüstü kıyıları, orta sınıf nüfusu ile Libya Akdeniz’in Dubai’si olabilirdi. Ama bu ihtimaller 2011’de yerle bir oldu.
“2011 NATO MÜDAHALESİNİ BEN YÖNETTİM”
Kuzey Atlantik Mutabakatı Örgütü NATO’nun genel kumandanı olarak, Kaddafi’nin doğudaki Bingazi kentini yok etme ve oğlu Saif’in deyişiyle ‘oluk oluk kan akıtma’ tehditleri akabinde Batı’nın bu ülkeye karşı giriştiği önemli askeri müdahaleyi ben yönettim. Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun kabul ettiği kararlarla, NATO’nun deniz kuşatması ve uçuş yasağı yoluyla Libya’ya silah ambargosu uygulaması ve memleketler arası hukukun “koruma sorumluluğu” kavramı yeterince diktatörü durdurmak için gereken tüm savaş tedbirlerini alması istenmişti.
Benim liderlik ettiğim NATO gücüne ortalarında Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin de bulunduğu birçok Arap ülkesi takviye verdi. Misyon kapsamımız Kaddafi’yi devirmek değildi. Ancak Kaddafi rejimi NATO’nun, bombardıman da dahil teşebbüsleriyle zayıfladı. İsyan eden nüfus sonunda onu devirdi ve kendisi de bir linç topluluğu tarafından hunharca öldürüldü.
İşte o anda, ne yazık ki Batı’nın kararlılığı zayıftı. Askeri vazifelerini tamamlayan NATO çekildi. AB ve memleketler arası toplumun başka kısmının orada kalarak durumun istikrar kazanmasını sağlamayı reddedişini hayal kırıklığı ile izledim. Libya bugün hâlâ acısını çektiği karmaşanın içine gömüldü. Ülkedeki tarihî düşmanlıkların temelinde büyük ölçüde aşiret sistemi yatıyor ve görece daha varlıklı batı ile petrolü az ve daha fakir doğu ve güney bölgeleri ortasındaki rahatsızlıklardan kaynaklanıyor.
“HAFTER BENİ ETKİLEMİŞTİ”
NATO müdahalesinin akabinde, Libya ve ABD ikili vatandaşlıklarına sahip ve yıllarca Washington yakınlarında yaşamış olan General Halife Hafter ile buluştum. Gücü ve girişimciliği beni etkiledi ve NATO ayrıldıktan sonra ülkedeki tansiyonların tahlili konusundaki teşebbüslere onun da dahil olmasını umdum.
Fakat iç savaş 2014’ten bu yana devam ederken Hafter, ülkeyi askeri olarak denetlemeyi amaçlayan hareketin başını çekmeye başladı ve bölgedeki bütün dış güçler onun yanında ya da karşısında yer almaya yöneldi.
Türkiye bilhassa tartısını koydu ve Trablus hükümetinden yana tavır aldı. Rusya ise Arap ülkeleriyle bir arada Hafter’i desteklemeye yöneldi ve istikrarları generalin lehine değiştirmek gayesiyle Wagner Kümesi ismindeki gülünçlük derecesinde maharetsiz paralı savaş kümesini bölgeye yolladı. Paralı askerler bu hafta hava yoluyla geri çekildiler ancak Rusya hava güçlerinin Hafter birliklerini desteklemek üzere konuşlandığı haberleri geldi.
Bununla birlikte Trablus hükümeti bu süreçte giderek daha öz inançlı görünmeye başladı ve Türk hava gücünün (gelişmiş insansız hava araçları da dahil) tesiri hissediliyor. Bütün olanlar İngiltere ve Rusya’nın 19. yüzyılda Orta Asya’da giriştiği Büyük Oyun’u hatırlatıyor, lakin bu sefer oyun Kuzey Afrika’da sahneleniyor.
Bütün bunlar bölgede ve ABD de dahil birçok global gücün koronavirüs salgınıyla boğuştuğu, dikkatlerin dağıldığı bir periyoda rastlıyor. Yeniden de sırf son bir yıl içinde binlerce insan öldü ve 200 bini aşkın insan meskenini, yurdunu terk ederek göçmek zorunda kaldı. Çatışmaların uzaması tıpkı vakitte tehlikeli deniz yollarından kuzeye, Avrupa’ya yanlışsız daha fazla yasa dışı göç yaşanması demek.