Türkiye iktisadının koronavirüs salgınının tesirlerine karşı korunabilmesi maksadıyla son 2 ay içinde binlerce ithal esere ek gümrük vergisi getirildi. En son 19 Mayıs tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan kararla 800'den fazla eser için gümrük vergileri artırıldı.
19 Mayıs'ta Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararına nazaran ek gümrük vergileri 30 Eylül'e kadar yüzde 30'a varan oranlarda, 1 Ekim'den itibaren 10 puana kadar daha düşük oranlarda uygulanacak.
Daha evvel de 18 Nisan, 21 Nisan ve 11 Mayıs üzere çeşitli tarihlerde yayımlanan kararnamelerle de çok sayıda başka esere ek gümrük vergisi getirildi.
6 soruda bu ek gümrük vergilerinin neden getirildiğini ve sonuçlarının ne olacağı derlendi.
1.EK GÜMRÜK VERGİSİ NEDİR
BBC Türkçe’den Özge Özdemir’in haberine nazaran, Başşehir Üniversitesi Öğretim Vazifelisi ve vergi uzmanı Ozan Bingöl, son 1,5 ay içerisinde yaklaşık 5 bin ithal esere ek gümrük vergisinin getirildiğini söylüyor.
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Bingöl, ek gümrük vergisini “yerli üreticiyi korumak için uygulanan değerli bir ticaret siyaseti aracı” olarak tanımlıyor.
2. HANGİ İTHAL ESERLERE EK GÜMRÜK VERGİSİ GETİRİLDİ
18 Nisan'da oyun konsollarına ek vergi getirildiğini hatırlatan Bingöl, “Talebi artan her eserin sonraki gün de vergisi artıyor gibi” yorumunda bulunuyor.
Bingöl, oyun konsollarına getirilen verginin akabinde talebi artan tıraş makinelerine de verginin getirilebileceğine dikkat çeken tweetinin akabinde son kararnameyle bu esere de vergi getirilmesine şaşırdığını açıklıyor.
3. BU VERGİLERİN MAKSADI NE
İthal eserlere getirilen ek gümrük vergisinin koronavirüs salgınının iktisada olan olumsuz tesirlerini hafifletmeyi ve yerli endüstriyi muhafazayı amaçladığı aktarılıyor.
İlgili kararnamelerde ek gümrük vergilerinin maksadı 'artan ithalat baskısına karşı yerli sanayiciyi ve yerli üreticiyi korumak' olarak yer alıyor.
Vergi uzmanı Bingöl'e nazaran ise bu vergilerin hedefi “Hazine'ye gelir kaydetmek.”
“Kolay vergicilik” yapıldığını söyleyen Bingöl, bu durumu şöyle açıklıyor:
“Gümrükten mal geçerken peşinen tahsil ediliyor. Süratli ve faal bir gelir siyaseti aslında maliye için. Dahası bu gümrük vergileri KDV'nin (Katma Kıymet Vergisi) matrahına dahil olduğundan aslında efektif vergi oranı daha da artıyor.
“Örneğin 100 liralık bir eseri getirdiğinizde KDV'sinin (Katma Bedel Vergisi) %18 olduğunu kabul edelim, 18 lira da KDV ödemeniz gerekmekteydi. Artık tıpkı eseri getirdik diyelim, %30 gümrük vergisi geldiğinde eser 130 TL olacak ve KDV bunun üzerinden hesaplanacaktır. Yani 130 liranın %18'i 23,40 TL KDV ödenecektir. Hem gümrük vergisi artıyor hem de KDV artıyor.”
KORONAVİRÜSÜN YARATTIĞI EK GELİR İHTİYACI
Ekonomistlere nazaran hükümetin ek gelir yaratma yoluna gitmesinin arkasında koronavirüs salgını yüzünden turizm ve ihracat gelirlerinde yaşanacak azalma yer alıyor.
Dünya gazetesi müellifi Özcan Kadıoğlu, “Koronavirüs sebebiyle ülke cari açığının yaklaşık %80'ini karşılayan turizm gelirlerinde önemli bir kayıp olacağı öngörülüyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Kadıoğlu, yükselen kur ve TCMB rezervlerinde yaşanan azalmanın da hükümeti kaygılandırdığı görüşünde:
“İthalata gümrük vergisi koyarak ithalatın azalmasını, buna karşılık yerli üretim eserlerin kullanılmasını sağlamaya çalışıyorlar. Bu sayede cari açığı hasebiyle döviz muhtaçlığını azaltmak istiyorlar.”
4. EK GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK SONUÇLARI NE OLABİLİR
Dünya gazetesi müellifi Özcan Kadıoğlu'na nazaran öncelikli olarak bu eserlerin ithalat maliyeti artacak, bu da bu eserlerin satış fiyatlarına yansıyacak:
“İthalatçı firmalar ister eseri girdi olarak kullansın ister eserlerin direkt piyasaya satışını gerçekleştirsin ithalat maliyeti artacağından bu maliyeti satış fiyatlarına yansıtmak zorunda olacaklar.
“Bu sebeple ithaline ek gümrük vergileri getirilen eserlerin piyasa fiyatları yükselecek ve sonunda bu vergiler, eserleri satın alan tüketicilere yansıyacaktır.”
Kadıoğlu, bu kararların başka bir tesiri olarak, “Başlangıçta yerli üreticiyi dayanaklar nitelikte gözükse de gümrük vergisi koyduğunuz ülkeler misilleme yapacaktır” saptamasında bulunuyor.
Hem demir çelik hem de beyaz eşyanın ihracat gerçekleştirilen değerli bölümler olduğunu vurgulayan Kadıoğlu, “Bu açıdan baktığımızda attığımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değecek mi bekleyip göreceğiz” diyor.
ENFLASYONİST ETKİ
Vergi konusunda kitapları bulunan Dr. Numan Emre Ergin ise Dünya gazetesine bahisle ilgili yazdığı makalesinde, ihracat yapan üreticilerin, orta mallar için ithalat yapmak durumunda olduğunu, bu yüzden de bu ek vergilerin enflasyona ve istihdama tesirinin olacağını söylüyor:
“Ülkemiz üretebilmek için ithalat yapmak durumundadır. İthalatı kısmak için alınacak tedbirlerin yan tesiri üretim ve münasebetiyle istihdamdaki azalma olacaktır.
“Ticaret Bakanlığı bilgilerine nazaran 2019 sonu prestijiyle ithalat yapan firma sayısı 81.001; hem ihracat hem ithalat yapan firma sayısı ise 35.695'tir. Münasebetiyle ek gümrük vergisi koymak üzere tedbirler bir yandan ülke iktisadında daralmaya yol açabilir; başka taraftan üretim maliyetleri artacağından bu maliyetlerin fiyatlara yansıtılması halinde enflasyonist bir tesir yaratabilir.
“Mücevher bölümünde olduğu üzere ithalatçı-ihracatçı bölümler açısından ise bu ek vergilerin tesiri daha da fazla olacak ve bu daldaki şirketlerin milletlerarası rekabet gücü aşınacaktır.”
VERGİDEN MUAF OLAN YATIRIMCIYA EK VERGİ
Diğer yandan Dünya gazetesi 21 Mayıs tarihli haberinde teşvik evraklı yatırım kapsamında makineleri gümrüksüz ithal etmesi gereken yatırımcıların, yeni getirilen ek gümrük vergileri yüzünden gümrük vergisi ödemek zorunda kaldığını belirtti.
Habere nazaran Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, ek gümrük vergisinin gümrük vergisi olmadığını belirterek, teşvik evraklı yatırımcıların da bu vergileri ödemesi gerektiğini bildirdi.
Ayrıca çok sayıda yatırımcının, vergiden muaf olduğunu zannettiği ithal makinelerin Türkiye'ye gelmesinin akabinde ek vergi tahakkukuyla karşı karşıya kaldığı ve bunun üzerine bu yatırımcıların birçoklarının Ticaret Bakanlığı'na vergiden muaf olmak için başvurduğu aktarıldı.
5. BÖLÜM TEMSİLCİLERİ BU EK VERGİLERİ NASIL YORUMLUYOR
11 Mayıs'ta getirilen ek vergilerin üzerine Dünya Gazetesi'ne konuşan kesim temsilcilerinin en büyük şikayeti bu kararlar alınırken kendilerine danışılmaması.
Mücevher İhracatçıları Birliği Lideri Mustafa Kamar, gazeteye yaptığı açıklamada, “Türkiye'nin dünyanın en büyük ihracatçılarından, üreticilerinden biri olmasına karşın bu verginin gelmesini istemedik. Zira öbür bölümlerde olduğu üzere eser alıp Türkiye içinde satan ithalatçı bir bölüm değiliz. Biz yüklü olarak getirdiğimiz eserleri yurt dışına ihraç eden bir sektörüz” açıklamasında bulundu.
Türk mücevherat kesiminin Türkiye'yi bu alanda dünyanın en büyük merkezlerinden biri haline getirmek hedefinde olduğunu söyleyen Kamar, “İnsanlar her şeyi bir ortada bulduğu ülkeye gelir” yorumunda bulundu.
İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz ise ek verginin de tesiri ile yerli üretime dönmenin faydalı olacağını söyleyerek, “Biz genel manada ek vergileri destekliyoruz” dedi.
6. İTHALATA GETİRİLEN EK VERGİLER KORUMACILIK SİYASETİNİN BİR İŞARETİ Mİ
Diğer yandan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, getirilen son kalem ek gümrük vergilerinin akabinde 20 Mayıs'ta, “Stratejik ve üretim imkanı bulunmayan eserler hariç, ithalat kolay olmayacak. Birileri bir periyot ülkemizi ithalat cenneti yapmaya çalıştı” dedi.
Bu kelamların Türkiye'nin daha çok korumacılık siyasetine yöneleceğinin bir işareti mi olduğuna yönelik tartışmalar ortaya çıktı.
BBC Türkçe'ye bu kelamları pahalandıran Dünya gazetesi müellifi Özcan Kadıoğlu, ek gümrük vergisi atağının “sadece günü kurtarmaya ve döviz dar boğazından çıkmaya yönelik bir atılım olduğunu” düşünüyor ve ekliyor:
“Eğer sahiden bunda samimi olsalardı geçmiş 17 yılda bunun altyapısını kurup ithalat cenneti yapmamaya çalışırlardı.
“1923 yılından bugüne enflasyondan arındırılarak yapılan 5 trilyonluk ithalatın 3,63 trilyonluk kısmı AKP periyodunda yapıldı. 97 yıllık Cumhuriyet devri Türkiye ithalatının %73,5'ine karşılık geliyor.”
“Gümrük duvarlarını örerek ekonominizi kalkındıramazsınız” diyen Kadıoğlu, şu değerlendirmede bulunuyor:
“Bir ülkenin gelişmesi için dış ticaret hacminin daima olarak istikrarlı büyümesi gerekir. Gümrük duvarları süreksiz pansuman tahlillerdir.
“Önemli olan rekabetçi bir sanayi alt yapısı kurup katma kıymet ortaya çıkaran üretim altyapısını kurmaktır.”