Odatv Haber Müdürü ve Cumhuriyet gazetesi muharriri Barış Terkoğlu, Cumhuriyet gazetesindeki bugünkü köşesinde “Hâlâ 100 yıl evvelki çocuğuz!” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Barış Terkoğlu, cezaevinden kaleme aldığı yazısında, 23 Nisan 1920’ye giden süreci ve Meclis’in kuruluşundan sonra yaşananları ele aldı. Terkoğlu, “’Biz çılgın bir yürüyüşün en tetik yolcusuyuz’ diyen uslanmaz çocukların 23 Nisan’ı kutlu olsun. Hâlâ 100 yıl evvelki çocuğuz!” sözlerini kullandı.
Barış Terkoğlu’nun yazısı şöyle:
“İnsan, vaktin ölçülebildiğini nasıl fark eder? İçtiği yudumu yutmadan tuttuğu an mı? Seni uyandıran güneşin diğer memleketlere sonradan vardığını öğrendiğinde mi? Bir trende ilerlerken yanında oturanın “burası” dediği durakta mı?
“Ben o yılların macerasından geldim.
Barut, toz ve ihtilaldi hepten” diye anlatıyor Turgut Uyar. Artık korona balkonlarında İstiklal Marşı okuyoruz. 100 yıl evvel yorgun söğütlerin, mahzun yılların, kağnıların geçip bir yıldızlı tanyerine at sürenlerin yarattığı binanın harcını unutuyoruz. Hani sen “Şeker Bayramı” dersin; elini öptüğün bir aylık sabrını unutturmamak için “Ramazan Bayramı” diye hatırlatır ya, o denli bir hatırlatma bu:
23 Nisan 1920, bir ihtilal örgütlenmesinin kuruluş günüdür.
Devrimlerin üniversal kimi çizgileri vardır.
Birincisi, ikili iktidar devridir. Eskisi gümbür gümbür çökerken, yerine yeni kurulanın çocuk adımları belirir. Haziran 1919 ile Kasım 1922 aralığı Türk ihtilalinin ikili iktidar periyodu sayılabilir. Mustafa Kemal’in Haydarpaşa Garı’na indiğinde gördüğü işgal görünümüyle “hata ettim, gelmemeliydim” dediği İstanbul’daki hükümet, çürümüş saltanat binasını temsil eder. 100 yıl evvel bugün kapısı açılan Meclis, yeni sistemin açtığı sancaktır.
İki, iktidarların kurumlarıyla ayrışmasıdır. İstanbul’da 16 Mart İngiliz darbesiyle yurtsever aydınlar, siyasetçiler sabaha karşı dipçiklerle tutuklandı. 2 Nisan’da Salih Paşa istifa ettirildi. 4 Nisan’da Damat Ferit sadrazam oldu. 11 Nisan’da Mebusan Meclis’i dağıtıldı. Dürrizade Abdullah Efendi’ye hazırlatılan fetva ile Ankara’dakiler “katli vacip” ilan edildi. Divanı Harp gıyaplarında idam kararı verdi. İstanbul’daki iktidar “kara koyun cephesi”ydi. 23 Nisan 1920, karşısındaki cephenin ilanıdır. Hem yasama, hem yürütme kimi de yargı organıydı. 29 Nisan’da Hıyanet-i Vataniye Kanunu ile Ankara’daki iktidara karşı çıkmak ihanet sayıldı, cezası idamdı. 5 Mayıs’ta Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi, asıl hainlerin Ulusal Çaba tersleri olduğu fetvasını verdi. 6 Mayıs’ta İstanbul ile tüm resmi irtibat kesildi. 24 Mayıs’ta, İngiliz darbesinin akabinde İstanbul’da verilmiş tüm kararlar geçersiz sayıldı. 1917 Nisan’ında Rusya’da “bütün iktidar Sovyetler”e sloganı üzere, 1920 Nisanı’nda Türkiye’de “bütün iktidar Millet Meclisi’ne” deniyordu.
ESARETİ KABUL ETMEYEN ÖRGÜT
Üç, iç savaş. 100 yıl evvel kurulan Meclis, ortasına doğduğu iç savaşın tarafı, yöneticisi ve muzafferidir. 1919 Eylül’ünden Ekim 1920’ye Anadolu’nun her yerinde İstanbul takviyeli güçler ile Ankara’nın millicileri silahlı savaş halindeydi. Kimi Hilafet Ordusu, kimi Delibaş Mehmet üzere isyanlara karşı Kuvayi Ulusala, TBMM ismine savaştı ve kazandı. İç savaşın fiilen bittiği 16 Ekim 1920’nin sonraki günü Damat Ferit istifa etti. Savaş, siyasetin öteki araçlarla devamı ise zafer bir siyasetin mağlubiyeti demekti.
Dört, TBMM işgale karşı kuruldu. Emperyalizm çağında her işgalde iki iktidardan biri uzlaşmacı, öbürü reddediciydi. İstanbul’daki iktidar kimine nazaran “içi kan ağlayarak”, ancak bir gerçek var ki açık açık, işgali kabul etti. Sevr’i imzaladı, Türkiye’nin postallar altında ezilmesini onayladı. TBMM, mevti göze alıp esareti kabul etmeyenlerin örgütlenmesiydi. Olmasaydı, olmazdık!
Beş, evet, açık bir gerçek, yeni Türkiye’yi Türk ordusu kurdu. Lakin işgale son veren tertipli orduyu kurmak TBMM’nin kararıydı. Mustafa Kemal de Meclis’in verdiği yetki ve kararla başkomutanlık yaptı.
Altı, ihtilaller haritayı değiştiremezler lakin ülkelerin yerini tekrar tanım ederler. TBMM hem İslamcı hem Turancı fetihçiliği reddetti. Temel metni Misakı Ulusal, meçhul maceralara kapının kapatıldığının ilanıydı. 1. İnönü zaferinin akabinde inisiyatifi ele alan Ankara, muahedeye Sovyetler ile başlayarak nihayetinde Lozan’a ulaşarak Türkiye’yi dünya üzerinde yine tanımladı.
TABUREYE ATILAN SON TEKME
Yedi, Ulusal Mücadele’nin zaferini ilan ettiği 13 Eylül tarihli bildirisinin sonundaki imza şöyle: TBMM Reisi Başkumandan Mustafa Kemal. TBMM sıfatı, askeri olanın önündeydi. Mustafa Kemal, Yunan Ordusu Kumandanı Trikopis’in generalleriyle birlikte esir alındığını bildiride haber veriyordu. Asıl dikkat çeken şu sözdü: “Eğer Yunan hükümdarı da bugün esirler meydanında bulunmuyorsa bu, tacidarların (taç sahiplerinin), şiarı esasen yalnız milletlerinin saflarına iştirak etmek olduğundan ve muharebe meydanlarının felaketli günlerinde onların saraylarından diğer bir şey düşünmemek tabiatlarındandır.”
Bildirimin devamında İzmir’i düşmana teslim edenin İstanbul’daki iktidar olduğunu hatırlatan Mustafa Kemal, Yunan Hükümdarı ile Vahdettin’in bir madalyonun iki yüzü olduğunu gösteriyordu. Haliyle, İngiliz gemisi ile ülkeden kaçan saltanatı kaldırma kararı da TBMM’de neredeyse oybirliği ile alındı. Tartışma uzayınca Mustafa Kemal, ihtilalin kanunlarını şöyle hatırlatacaktı:
“Hâkimiyet ve saltanat hiç kimse tarafından, hiç kimseye ilim gereğidir diye görüşme ve tartışmayla verilmez. Hâkimiyet ve saltanat kuvvetle, kudretle ve zorla alınır. Bu bir oldubittidir. Kelam konusu olan, millete saltanatını, hâkimiyetini bırakacak mıyız sıkıntısı değildir. Mesela esasen oldubitti haline gelmiş olan bir gerçeği kanuna tabirden ibarettir. Bu kesinlikle olacaktır. Burada bulunanlar, Meclis ve herkes sıkıntıyı alışılmış olarak karşılarsa, sanırım ki uygun olur. Aksi taktirde, yeniden gerçek yoluna uygun olarak tabir olunacaktır. Lakin tahminen de kimi başlar kesilecektir.”
Mustafa Kemal’in konuşması iki iktidardan birinin taburesine atılmış son tekmeydi.
Sekiz, Cumhuriyetin ilanında laikliğe, yeni anayasadan harf ihtilaline tümü TBMM kararıyla oldu. Meclis, yeni tertibin yaratıcısıydı.
100 YIL EVVELKİ ÇOCUK
Dokuz, ismi bile ihtilal değil mi? Memalik-i Osmaniye yerine ülkenin ismi “Türkiye”. Olağanüstünlüğünü anlatmak için “Büyük” Hâkimiyetin kaynağını göstermek için “Millet”. İktidarın tekniği için “Meclis”.
100 yıl evvel iktidar, tek adamın elinden millet ismine ihtilalle alınmıştı. Bugün Meclis’i yetkisizleştirenler, bayram kutlamak için mi yoksa cenaze kaldırmak için mi bir ortaya gelecek bilmem. Lakin eminim ki, söylevlerinde ne İstanbul’un ihanetinden ne Ulusal Mücadele’ye düşman olanlardan ne de katliam fetvası verecek kadar alçalanlardan bahsedecekler. Ankara’da bir Meclis’in neden toplanmak zorunda kaldığını anlatmayacak, TBMM’nin kuruluşundan Hacıbayram Camii’ne bırakılmış bir bebekten bahseder üzere bahsedecekler.
“Biz çılgın bir yürüyüşün en tetik yolcusuyuz” diyen uslanmaz çocukların 23 Nisan’ı kutlu olsun. Hâlâ 100 yıl evvelki çocuğuz!”