Koronavirüs dünyayı çok makûs bir periyotta vurdu. Birçok ülkelerde kurumlar yıpranmış, kurallar laçkalaşmış durumda ve popülistlerin keyfi rejimlerinde yaşıyoruz. Dünyanın birçok yerinde kendi ülkelerinin demokratik ve uygar geçmişine düşman, ülkelerinin eski geleneklerini gereksiz bürokratik detaylar olarak gören başkanlar bulunuyor. Bunların en başta geleni de ABD Lideri Donald Trump. Onun için ABD medyasında 2017’den beri kulanılan bir siyasetbilimi kavramı var: Kakistokrasi.
17’nci yüzyıl İngiliz ihtilali öncesinde parlamentoda yapılan tartışmalarda birinci defa kullanılan “Kakistokrasi” ülkenin en liyakatsiz ve utanmaz bireyler tarafından yönetilmesi demek. Uzun yıllar unutulduktan sonra 21’inci yüzyılın başında tekrar kullanılmaya başlanan bu terim aslında eski Yunanca en makus manasına gelen “kakistos” sözcüğüyle, idare demek olan “kratos” sözcüklerin birleşimi. Antik siyaset biliminde en uygunların idaresi manasındaki aristokrasinin zıddı olarak kullanılıyor.
KAKİSTOKRASİNİN ARGÜMANLI YALANLARI
Amerika’nın en kıymetli medya organlarında sık sık kullanılan bu terimi ünlü ekonomist Paul Krugman kullanmışsa da eski CIA Lideri John Brennan’ın 13 Nisan 2018’deki bir tweet iletisinde Trump idaresini bu sıfatla nitelemesi çok konuşulmuştu: “Kakistokrasiniz, berbat seyahatinden sonra çöküyor. Ülkenin büyük tarihinden muhakkak olduğu üzere, bu kadar trajik bir biçimde aldatılmış olanlar da dahil olmak üzere tüm Amerikalılar için daha güçlü ve daha kararlı bir formda daha yeterli bir hayat sağlamak için bu kabustan çıkma fırsatına sahibiz.”
Ancak Trump ve ona benzeri küçük ve sadık kopyalarının kakistokrasi alanında en besbelli örneklerini verdikleri bahis Koronavirüs salgını oldu. 4 Mart tarihinde Huffington Post’ta yayınlanan “Trump, global bir krizin ortasında palavra söylemeye ve her hususta insanları yanlışa sürüklemeye devam ediyor” başlıklı yazıda şöyle deniyordu:
“İnsanlar biraz bilgi almak için saraya yöneldiklerinde, hemen biz başarılıyız, dünyada en güzeliz diye palavralara başladı. Diğerlerini suçladı. Başka ülkelerle karşılaştırma yaptı ve hastalığı küçümseyerek dışardan gelen bir olay üzere göstermeye yeltendi.”
VİCDANSIZ KAKİSTOKRAT SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI İLAN ETMEDİ
Trump ve benzerleri toplumlarının sadece liyakat bakımından değil, insanlık ve ahlak bakımından da en düşük insanlarıdır. Etraflarında topladıkları beşerler da onlarla tıpkı özellikleri taşırlar ve onun için ayak ekibini çarçabuk aldatabilirler. Trump, Meksika’ya duvar inşa ederek ve Kanada sonuna denetim getirerek salgını önleyeceğini söylüyordu, artık ABD’nin kendisi Koronavirüs hadise sayısında bir dünya önderi halindedir. Meksika ve Kanada ona kapılarını kapatmaktadır
Trump, ABD’de kriz başlamadan evvel Koronavirüsü her yıl görülen grip salgınlarına benzetiyor, inanılmaz hâl ya da sokağa çıkmama uygulaması ilan edilmemesi için elinden geleni yapıyordu. Kakistokrasi kavramına nazaran insani özellikleri alt seviyede, ahlaksız ve vicdansız yöneticiler için iktisat her vakit halk sıhhatinden çok daha değerlidir. Hele bu “kakokrat” yöneticilerin kendileri de ekonomik çıkarlara sahiplerse.
Trump’ın bu son periyottaki hali için American Enterprise Institute adlı niyet kuruluşu araştırmacılarından Norman Ornstein “ Bu yaptıkları ortak tarihe kakistokrasinin ve yolsuzluğun harika br örneği olarak geçecek” demiştir.
CAHİL ÇOĞUNLUĞUN DİKTASI
Anglosakson kültüründe “Kakistokrasi” yani “en berbatın yönetimi” olarak kullanılan tabire Frankofon kültürde “Kakokrasi” yani daha kolay biçimde “kötünün yönetimi” denilmektedir. Bu sözcük de ilk Fransız Devrimi’nda Berthold Proly tarafından kullanılmıştır. Burada da Yunanca berbat manasına gelen “kaka” ve idare manasındaki “kratos” birleştirilmiştir. Her baştan bir ses çıkmasını anlatmak için “kakafoni” denildiği üzere.
Bir rejim birebir vakitte stupitokrasi (aptallar yönetimi) ve kakokrasi veya daha beteri kakistokrasi de olabilir. Aptal ama berbat olmayan insanların idaresi ziyanlı olsa da o kadar vahim değildir, ancak hem aptal ve hem de makus beşerler kakistokrasi nedeniyle ülkeleri batırıp, insanlığa büyük ziyan verebilirler. Hele ülkedeki rejim “oklokrasi”ye (Yunanca oklos, yani kalabalık) yani cahil kalabalığa, çoğunluk diktasına dayanıyorsa.
Kayahan Uygur