Sosyal Bilimciler alanında “Hocaların Hocası” olarak bilinen isimler koronavirüs önlemlerine dair bir bildiri yayımladı.
Prof. Dr. Korkut Borotav ve Prof. Dr. Taner Timur’un da ortalarında bulunduğu sosyal bilimci on beş öğretim üyesi bir bildiri yayımlayarak “Kamuculuk, planlama, toplumsal dayanışma” gibi kavramların tekrar benimsenmesi çağrısında bulundu.
Yapılan davette, “Atıl duruma gelen birtakım işkollarındaki fabrikaların, teneffüs aygıtları, süratli sonuç alıcı teşhis kitleri, maske/filtreli maske ve sıhhat çalışanları için hami giysi vb. sıhhat eserleri üretimine ayrılması sağlanmalıdır. Bu eserler fiyatsız yahut maliyet fiyatlarından sunulmalıdır” denildi.
Koronavirüs salgının olumsuz sonuçlarına dikkat çeken 22 unsurluk bildiride 15 gün mühletle hayatın durdurulmasından çalışanlara fiyatlı müsaade verilmesine kadar birçok teklif yer aldı.
İşte “Sosyal Bilimcilerin Çağrısı” başlığıyla yayınlanan o bildiri ve o imzacılar:
“Dünya ve ülkemiz önemli bir virüs salgınıyla sıkıntı bir periyottan geçiyor. Halkımız yaşama hakkını koruyabilme savaşımı içindedir. Öncelik, ne kadar süreceği aşikâr olmayan bu periyodu en düşük can kaybıyla atlatmaktır. Lakin salgının olumsuz sonuçları bundan ibaret kalmayacaktır. Halkın, ömür şartlarını bir bütün olarak gören haklı talepleri de şiddetli şartlar içinde bir bir ortaya çıkmaktadır.
Biz Toplumsal Bilimciler halkın taleplerini kendi tekliflerimiz olarak kabul ederek kamuoyuna sunuyoruz.
Bugün tüm dünya sıhhatin, eğitimin, temel muhtaçlık unsurları üretiminin piyasa süreçlerine terk edilmesinin bedelini ödüyor. Artık neoliberal ezberlerin terk edilmesinin; kamuculuk, planlama, toplumsal dayanışma üzere kavramların tekrar benimsenmesinin vakti geldi de geçiyor. Aşağıdaki talepler listesini meslektaşlarımızın katkısıyla zenginleştirip geliştirmenin, üstte tabir edilen anlayış çerçevesinde imzalarınızla topluma bir ileti vermenin çok manalı olacağına inanıyoruz.
Gösterdiğiniz dayanışma için şimdiden teşekkür ederiz.
1- Salgından kaynaklanan ekonomik ve toplumsal krizde merkezi devlet, olağandışı bir harcama programı tasarlamalıdır. Bu program yalnızca sıhhat harcamalarından ve salgın ortamında sade yurttaşlara, işçilere dönük direkt tıpkı ve nakdi dayanaklardan oluşmalıdır.
2- Acil ve mecburî mal ve hizmet üretimi dışında bütün işlerin 15 gün mühletle durdurulması hemen değerlendirilmeye alınmalıdır.
3- Tüm işyerlerinde, gebeler, yasal süt izni kullananlar, engelliler, 60 yaş ve üzerinde olanlar koronavirüs salgını müddetince idari müsaadeli sayılmalıdır. 12 yaşından küçük çocuğu olanlara talepleri halinde fiyatlı müsaade verilmelidir.
4- En az 14 gün olmak üzere, salgın müddetince yenilenmek kaydıyla, çalışanlara (yıllık müsaadelerine dokunulmadan) fiyatlı müsaade hakkı tanınmalıdır.
5- Tüm işyerlerinde risk değerlendirmesi ve acil durum planları yenilenmeli, tüm çalışanlara koronavirüs salgını bilgilendirmesi ve eğitimi yapılmalıdır. İşyerlerinde koronavirüs testinin yapılması dahil tüm sıhhat tedbirleri arttırılarak azami seviyeye yükseltilmelidir.
6- Bütün bunların yapılmaması ve/veya işyerinde koronavirüs riskinin ortaya çıkması halinde çalışanların “çalışmaktan kaçınma hakkı”nı kullanacakları ve üretimi durduracakları ilan edilmelidir.
7- İşten çıkarmalar koronovirüs salgını mühletince yasaklanmalı, işten çıkarmalar ve fiyatsız müsaadeler yerine kısa çalışma ödeneği kullanılmalıdır. Kapanan işletmelerde çalışanların fiyatlarını tam yahut tama yakın almaları sağlanmalıdır.
8- Koronavirüs salgını mühletince bütün çalışanlar mühlet şartı aranmaksızın işsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanmalıdır. Esnek ve yarı vakitli çalışanlar da bu fondan yararlanabilmelidir.
9- İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki paralar yalnızca işsizlik ödemeleri için kullanılmalı, işsizlik ödeneğinden ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanma müddeti ve ölçüsü arttırılmalıdır.
10- Salgın boyunca doğalgaz, elektrik, su ve internet fiyatsız sağlanmalıdır. Doğalgaz ve elektrikte dağıtım hizmetleri kamulaştırılmalıdır. Mahallî idarelerin pak ve atıksu başta olmak üzere hizmetlerinin aksamaması için onlara merkezi bütçeden daha çok kaynak aktarılmalı, dış borçlanmaları konusunda gereksinim duyacakları Hazine garantileri verilmelidir.
11- 100’den fazla emekçi çalıştıran şirketlerde istihdamı korumak maksadıyla, bu kuruluşların kapanmasına müsaade verilmemeli, gerekirse kamulaştırma yoluna gidilmeli, bu maksatla KİT üzere kuruluşlar eski işletmeci fonksiyonlarını üstlenmelidir.
12- Krizle bir arada zora giren sivil havacılık, güç, finans üzere stratejik dallarda kamulaştırma bir mecburilik haline geldiğinde tereddüt edilmemeli, bu kuruluşlarda özyönetim uygulaması benimsenmelidir.
13- Atıl duruma gelen kimi işkollarındaki fabrikaların, teneffüs aygıtları, süratli sonuç alıcı teşhis kitleri, maske/filtreli maske ve sıhhat çalışanları için hami giysi vb. sıhhat eserleri üretimine ayrılması sağlanmalıdır. Bu eserler fiyatsız yahut maliyet fiyatlarından sunulmalıdır.
14- Paklık ve sıhhat eserlerinin stoklanması, karaborsası, fiyat artışları kesinlikle önlenmelidir. Temel besin hususlarının temini, gerekirse fiyatsız dağıtımı ve fırsatçı artırımların engellenmesi kamu otoritesi tarafından sıkıca denetim altında tutulmalıdır. AFAD, kolluk güçleri ve istekli siviller, yaşlı ve riskli nüfusa gerekli besin ve sıhhat gereçlerini ulaştırmak için seferber edilmelidir.
15- Sıhhat yardımı almakta olan 10 milyon dolayındaki “kayıtlı yoksullara” kişi başına aylık net 500 TL yurttaşlık geliri ödenmeye başlanmalıdır.
16- Öğrenci borçları silinmeli; çiftçi borçları ve muhtaçlık kredileri, faizleri silinerek taksitlendirilmelidir.
17- Devlet hastaneleri ve özel hastaneler fiyatsız sıhhat hizmeti vermelidir. Buna uymayan özel hastaneler kamulaştırılmalıdır.
18- Bütçe açığı tasası, salgın sürdükçe geçerli olamaz. Merkezi bütçe harcamalarının gerekirse TCMB avanslarıyla karşılanması sağlanmalıdır.
19- Bütçe gelirleri azalırken masraflarında büyük sıçramalar ortaya çıkmasına getirilecek tahlillerden biri de, gerçek bir servet vergisi olmalıdır. Gaye küme olarak bilhassa son 20 yılda rant gelirleriyle palazlananlar seçilmelidir.
20- Sermaye hareketleri denetim altına alınmalıdır. Yurt dışına servet kaçırmak önlenmeli; yabancılara dönük TL yükümlülükleri (hisse senedi, tahvil, mevduat vb) için döviz tahsis edilmemelidir.
21- Kamu Özel Paydaşlığı isimli projelerin kamulaştırılması hedeflenmeli; bu ortada projelere dönük ödentiler TL'ye dönüştürülmeli ve kriz kaynaklı düşük performanslar nedeniyle oluşabilecek garanti ödemeleri iptal edilmelidir. Bu türlü bir devirde Kanal İstanbul üzere üzerinde toplumsal uzlaşma sağlanmamış projelerden vazgeçilmeli, kamu ihaleleri ve kaynaklar sıhhat dalına yönlendirilmelidir.
22- Sonuncusu tahminen de en kıymetlisi, devlet salgını mazeret ederek yurttaşlar üzerindeki nezaret ve kontrol ağlarını yaygınlaştırmamalıdır. Virüs tehlikesinin getirdiği günlük hayattaki birtakım kısıtlamalar, daha otoriter ve baskıcı bir devlet aygıtının kalıcılaştırılması için fırsat kabul edilmemelidir.
Bu güç süreçte inisiyatif yalnızca siyasi iktidarda olmamalı, muhalefet partilerinin ve demokratik kitle örgütlerinin (sendikalar, meslek örgütleri) toplumsal rol ve sorumluluğu artırılmalı, salgınla ilgili tedbirlerin alındığı toplantılarda ve konseylerde temsili sağlanmalı, salgına karşı uğraş kapsamında benimsenen bilim heyeti usulü sürdürülmelidir.”
Korkut Boratav
Seyhan Erdoğdu
Aziz Konukman
Hayri Kozanoğlu
Bilsay Kuruç
Oğuz Oyan
Mustafa Sönmez
Sinan Sönmez
Serdar Şahinkaya
Taner Timur
Oktar Türel
İşaya Üşür
Galip Yalman
Erinç Yeldan
Ergin Yıldızoğlu