“Sosyalizmi Seviyorum”, Erdost’un bir yazısının ismi. Gün’de, Ekim 1987’de, 32’nci sayısında yayımlanmış. Daha sonra yayımlayacağı kitaplarından birine bu yazıyı almış ve o kitaba da isim olmuş, Sosyalizmi Seviyorum.
Tabii bu kelam temel olarak onun dünya görüşünü anlatıyor. İşsiz kaldığında seçimi, temel Marksist yapıtları basacağı Sol Yayınları’nı kurmak oluyor. Onun bu kararı; sayısız dava, azap, tutukluluk, mahkûmiyet ve en acısı da kardeş kaybıyla cezalandırılıyor. “Pişman mı,” diye soran olur mu bilmiyorum. Bana sorarsanız bu türlü bir soru, hakaret olur, ona. Gerçi Erdost’a, “Bilimsel Marksist yayıncılığı bırakmayı düşündünüz mü,” diye sorulmuş, karşılığı şöyle: “Hiç aklımdan geçmedi. Daha uzman, daha kusursuz, daha tamamlanmış bir Marksist literatür düşü hiç yara almadı, fikrimde bir kanama olmadı.”
1987’de, sosyalizmin niyetlerde ve gönüllerde öldürülmek istendiği “Elveda’ların çoğaldığı günlerde, Erdost, o günlerin kabarttığı hislerle,” sosyalizm için ne yapacağını, ne yapması gerektiğini değil de sosyalizmin ona ne getirdiğini, ne verdiğini yazıyor.
“Her ülkede onu, eski hastalıkların ve yeni hastalıkların sinsi salgınları çevreler. Bocalar da vakit zaman. Düz, yalın bir yol da izlemez. Alışkanlıklar, dingin ömür hasretleri, şurası nizamın tıkırtıları. Çeker, alır götürür kacını. Ancak insan olmanın onuru, memnunluğu, toplumsal ve tarihi yükümlülüğü, özgürleşme, bağımsızlaşma tutkusu, hepsi, her şey derinden saran bir ırmak üzeredir, tüketilemez, tükenmez de.”
ŞÖYLE DENECEK BİR GÜN: HEPSİNDE İYİYDİ
Erdost’u tanımaya, yakın arkadaşı, Cemal Süreya’yı dinleyerek başlayalım: “Nedir Muzaffer İlhan Erdost? Şair mi, öykücü mü, yayımcı mı, fikir adamı mı, ideolog mu, siyasetçi mi, aile reisi mi, savaşçı mı, ressam mı? Hangisi? En azından şöyle denecek bir gün: Hepsinde iyiydi! Evet, bir canlı olarak sunuyor kendini. Muzaffer İlhan Erdost diye biri var, orada duruyor. Kurtarıyor. O var ya, daha yürekliyiz. Daha kara gözlü, daha gerçekçi, daha ütopyacıyız. Gerçekçi ütopya”.
Cemal Süreya, çok haklı. Ülkesinin sıkıntılarına baş yoran, sosyalist gayrette kararlı bir insan, o… “Tam bağımsız nitekim demokratik Türkiye” sloganı onun davasını özlü halde tabir ediyor. Zira ülkemizde sosyalizme bu basamaktan geçmeden ulaşamayacağımızı biliyor. Her vakit görünenin ötesini araştırmaya, birbirinden bağımsız görünen olayların, temelinde yatan ilişkiyi bulmaya, gelişmeleri bütünsel olarak anlamaya değer veriyor.
Erdost, müellif, yayıncı, yaratıcı bir sanatçı, şair, öykücü… Bilhassa toplumsal sıkıntılar, Türkiye tarihi, tarım, faşizm, demokrasi bahislerinde çok sayıda kitabın yanı sıra, ses getiren pek çok tenkit ve denemenin müellifi. Şemdinli Röportajı, Genç Fotoğrafsızlar Ne Düşünüyor? Onun sosyolojik çalışma niteliğinde, iz bırakan birinci röportajlarının isimleri. Tüm yapıtlarının temelinde; derinliğine bir araştırma, ideolojik birikim ve ülke meselelerinden damıtılmış bir ömür tecrübesi var. Ayrıyeten fotoğraf çekiyor ve fotoğraf yapıyor…
“Goya’nın hayatıyla ilgili bir televizyon programı vardı. Fransızlar işgal etmiş İspanya’yı. Cumhuriyetçilere yönelik katliam yaşanıyor. Goya, kurşuna dizilecekler ortasında oğlunu arıyor. Sonra Kurşuna Dizilenler tablosunu yapıyor. Oğlunu o fotoğrafla yaşatıyor. Ben de İlhan’ın öldürülüşünün fotoğrafını yaptım.”
MARKSİZM’İN EDİTÖRÜ
Erdost bir yayıncı fakat rastgele bir yayıncı değil. Kardeşi İlhan Erdost’la birlikte, Sol Yayınları’yla: Marx, Engels, Lenin ve Stalin başta olmak üzere Marksizm’in temel yapıtlarını sistemli bir biçimde birinci sefer Türk okuruna sunan kişi. Yeniden iki kardeşin birlikte yürüttükleri Onur Yayınları’yla da bir manada Sol Yayınları’nı bütünleyen, güçlendiren bir yayın çizgisi izleniyor.
Cemal Süreya, “Marksizmin editörü” olarak isimlendirdiği Erdost’un yaratıcı ve ödünsüz oluşunu vurguluyor. Ayrıyeten şöyle beğenilen bir saptaması var: “Uzay fikrine ulaşmış, ancak köylülüğün canlı ve doğal tatlarından vazgeçmemiştir.”
Neden Marksizm? Erdost bu sorumu; bilimden, ülkemizin şartlarından ve kendi hayatından örnekler vererek yanıtladı. Sosyalizmi öğrenme ihtiyacı ve tutkusundan kelam etti. Onu bu seçime yönlendiren ana etkeni ise şöyle açıkladı: “Ama yayınları bu tutkumu ve sevgimi paylaşmak için çıkarmadım. Ülkemde, herkesin özgürce okuyabilmesine, kendi özgür iradesiyle sosyalizmi öğrenmesine, kararını kendi özgür iradesiyle vermesine imkan sağlamak gayesiyle yayımladım.”
İKİNCİ YENİ ŞİİRİNİN İSİM BABASI
Erdost bir şair. Şiirler yazmış, şiir kuramları üzerinde düşünmüş. Erdost’un İkinci Yeni akımından farklı bir şiir yazdığını biliyoruz fakat şiire olan tutkusu ve şiir kuramları üzerinde baş yorması, bu mevzuda yazdığı inceleme yazıları onu, “İkinci Yeni Şiiri”nin isim babası yapmış. Söyleşimizde: “Bir de böylelikle baba oldum” demişti.
Cemal Süreya da Erdost’un “şiirde İkinci Yeni deviniminin savunucusu ve bir bakıma kurucularından biri,” olduğunu vurguluyor ve onun Pazar Postası’nda iki orta sayfa yazısıyla çok şeyi yerinden oynattığını yazıyor.
Ayrıca tüm metinlerinde şiir tadı var. Sanırım şiir onun için daima var ve kıymetli. Yazılarının ve konuşmalarının akla seslenmesinin yanı sıra edebi bir tat taşımasına, anlatım olarak da dörtdörtlük olmasına, inanılmaz ihtimam gösteriyor.
Yazımı onun İlhan Erdost için yazdığı şiirlerden biriyle bitiriyorum.
“Hasretle Gülüşüne
Gün olur da
Dağılırsa bulutlar
Açarsa mavi çiçeğini gökyüzü
Yeni baskısını hazırlarız
Kapital’in
Yeni kitabını zorun ve zulmün
Emeğin ve özgürlüğün
Çağıldayan sesini
Dökeriz yine kurşuna”
Muzaffer İlhan Erdost’u, 25 Şubat 2020 günü yitirdik. Marksizm’in editörü, şair, müellif Muzaffer İlhan Erdost yapıtlarıyla, yaşamaya devam edecek. O sosyalizmi, biz de onu seviyoruz.
Kaynak: Muzaffer İlhan Erdost’la, İlhan İlhan kitabevinde 2012-2013 yıllarında yapılan görüşmelerden ve onun kitaplarından yararlanılarak hazırlanmış kitap evrakı.
Feyziye Özberk