Amerikan New York Times gazetesi, 2009'da Amsterdam Schiphol Havalimanı'na inerken yere çakılan Boeing 737-800 NG tipi Türk Hava Yolları (THY) uçağının, Hollandalı yetkililerin raporunda sav edildiği üzere başlı başına pilot yanlışı nedeniyle düşmediği, kazada “riskli tasarım seçimlerinin ve yanlışlı güvenlik değerlendirmelerinin” de rolü olduğunu yazdı.
Gazete, araştırmayı yapan Hollanda Güvenlik Kurulu'nun Boeing ve ABD federal güvenlik yetkililerinin baskısıyla sonuncu raporunda üretici firmaya sorumluluk yüklemekten kaçındığını öne sürdü.
25 Şubat'ta düşen uçakta dokuz kişi hayatını kaybetmiş, 50 kişi de yaralanmıştı.
Mayıs 2010'da yayımlanan raporda kazanın temel nedeninin uçak üzerindeki iki yükseklik göstergesinin farklı bedeller göstermesi olarak açıklanmıştı.
Yaklaşma sırasında otopilotun bu yükseklik farklılığı nedeniyle uçağın suratını düşürdüğü ve pilotların bu durumu geç fark ederek vaktinde müdahale edemediği öne sürülmüştü.
“BOEING PİLOTLARI UYARMADI”
BBC Türkçe’nin aktardığına nazaran, düşen uçağın son modeli olan Boeing 737 Max'ın üretimi, Endonezya ve Etiyopya'da toplam 346 kişinin öldüğü iki kazanın akabinde geçen yıl durdurulmuştu.
New York Times'ın ulaştığı, kimileri daha evvelden bilinmeyen olan bulgular, Türk Hava Yolları kazasıyla son kazalar ortasında paralellikler olduğunu gösteriyor.
Buna nazaran 2009 ve son Max kazalarında uçaklar, tek bir sensörün, uçağın sistemlerini yanıltması nedeniyle düştü ve Boeing, pilotların bu türlü bir sıkıntıya müdahale etmesine yardımcı olacak bilgileri vermedi.
Hollanda Güvenlik Konseyi tarafından kazayı incelemek üzere görevlendirilen havacılık güvenliği uzmanı Dr. Sidney Dekker, “Önceki kaza (THY) çok uyarıcı nitelikteydi ancak ciddiye alınmadı” dedi.
Dekker, New York Times'ın ulaştığı raporunda Boeing'i muteber olmayan açıklamalarla dikkatleri kendi “tasarım kusurları” ve başka yanlışlarından uzaklaştırmaya çalışmakla suçladı.
Bu rapor kamuoyuna açıklanmadı. Dr. Dekker ve soruşturmaya yakın bir diğer kaynağa nazaran Hollandalı yetkililer de raporu yayımlamaktan vazgeçti.
Hollanda Güvenlik Kurulu'nun bir sözcüsü uzman raporlarını yayımlamanın sık rastlanan bir durum olmadığını ve bunun yalnızca şuranın kararı olduğunu savundu.
Kurulun kendi kaza raporunda da Amerikalıların devreye girmesiyle birtakım kısımları sildiği ve eklemekler yaptığı kaydedildi. Gazeteye nazaran raporda Amerikalıların kazadaki pilot yanlışlarının gerektiği üzere vurgulanmadığı yolundaki tabirlerine yer verildi.
New York Times'a nazaran, 2009'da da Amerikan güvenlik yetkilileri son Max kazalarında olduğu üzere Boeing'in üzerine gitmedi.
İki raporu da gören havacılık güvenliği uzmanlarına nazaran Hollanda Güvenlik Kurulu'nun raporunda Dr. Dekker'in bulgularına çok kısa olarak yer verildi ve bunlara gereğince dikkat çekilmedi.
Federal Havacılık İdaresi'ne teknik danışmanlık yapan Ohio Eyalet Üniversitesi öğretim üyesi Prof. David Woods, “Türk Hava Yolları kazası herkesi uyandırmalıydı” dedi.
THY kazasıyla son Max kazası ortasında dikkat alımlı benzerlikler var. Örneğin Boeing'in kusurlu tasarım kararı nedeniyle, uçaklarda ikişer sensör olmasına karşın sistem bilgisayarını, yanlışlı tek bir sensör harekete geçirdi.
Max kazalarında uçağın rüzgara açısını ölçen sensör, kalkıştan sonra uçuş denetim bilgisayarının uçağın burnunu aşağıya indirmesine neden oldu.
Türk Hava Yolları kazasında ise yükseklik sensörü, diğer bir bilgisayarın inişten çabucak evvel uçağın suratını kesmesine yol açtı.
Gazeteye nazaran Boeing THY kazasından evvel sensörlerin bozulması halinde pilotların yanılgıyı çabucak fark ederek uçağın durmasını engelleyeceğini düşünüyordu. Son Max kazalarında olduğu üzere THY uçağının kılavuzunda da bu türlü bir bilgiye yer verilmedi.
“YAZILIM GÜNCELLEMESİ THY UÇAĞINA UYUMLU DEĞİLDİ”
Türk Hava Yolları kazasından sonra Amerikan Federal Havacılık Yönetimi, 737-800 NG (New Generation – Yeni Nesil) havayolu şirketlerine uçakların tek sensöre bağlı olmamalarını sağlayacak ve iki sensörden gelen verilen kıyaslanacağı bir yazılım güncellemesi yapmaları zorunluluğunu getirdi.
Boeing 2006'da yeni uçaklar için opsiyonel olarak bir yazılım teminatı geliştirmişti.
Ancak gazeteye nazaran bu güncelleme daha eski model uçaklara uygun değildi ve kaza sonrasına kadar eski model 737-800'lere uyumlu bir güncelleme yapılmadı.
Düşen THY uçağı 2002 üretimiydi.
Hollandalı uzmanlar raporlarında evvel Boeing'in eski uçaklara hiçbir alternatif sunmadığına dikkat çekti. Lakin raporun taslağını gören Amerikalı yetkililer, buna itiraz etti. Raporun ek kısmında yazılım modifikasyonunun gerekli olmadığı zira rastgele bir riskin bulunmadığı öne sürüldü.
Bunun üzerine Hollandalı yetkililer rapordan bu ifadeyi çıkarmakla birlikte Boeing'i sensör sorunu konusunda pilotları uyarmak için fazla uğraş harcamamakla suçladı.