Türkiye’deki ekonomik problemler, Erasmus’la Avrupa’da okumak isteyen üniversite öğrencilerinin önündeki manileri artırıyor. Artık Erasmus yapabilme kriteri, derslerdeki muvaffakiyetten çok maddi gelir seviyesi.
Türkiye’deki ekonomik durum, bilhassa de euro kurundaki yükseliş; Erasmus öğrenci değişim programından yararlanabilecek gençlerin makul bir gelir kümesiyle sınırlanmasına neden oluyor.
Erasmus kapsamında Avrupa Birliği (AB) tarafından öğrencilere verilen fakat geçmişten bu yana tek başına yetersiz kalan maddi takviye, Türkiye’den Avrupa’ya bu program dâhilinde gidecek gençlerin kendi ceplerinden harcama yapmalarını mecburî kılıyor. Türk Lirası’nda son yıllarda yaşanan büyük kıymet kaybı ise öğrencilerin ve ailelerinin omzundaki bu yükü daha da artırdı.
Deutsche Welle Türkçe’den Ayşegül Ilgın’ın haberine göre; ekonomik durumu nedeniyle Erasmus programından yararlanamayan ODTÜ İngilizce Öğretmenliği öğrencisi Şevval, yaşanan sorunu şöyle özetliyor: “Başarı ortalamam 4 üzerinden 3,82. İspanya Bilbao için Erasmus hibesi kazandım. Lakin konut depozitosu, uçak biletleri, vize fiyatı üzere masrafları denkleştiremedim. Öteki periyot yeniden başvurdum, tekrar yapamadım ve çekilmek zorunda kaldım. Dışarıdan bir takviye gerekiyordu. Ancak Türkiye’de yalnızca Kredi ve Yurtlar Kurumu (KYK) bursu ve çalışarak kazandığım maaşla geçindiğim için bu imkânsızdı. Hibe kâfi değil.”
İMKÂN EŞİTSİZLİĞİ
Erasmus programı Türkiye’de 2004 yılından beri öğrencilere yurt dışında eğitim alma ve milletlerarası kültürel etkileşim fırsat sunuyor ve 2014’ten beri “Erasmus+” programı altında uygulanıyor.
Erasmus, AB üyesi ülkeler ile İzlanda, Lihtenştayn, Norveç, Makedonya ve Türkiye ortasında devam ediyor. Akademik muvaffakiyet notu ve lisan imtihanı öğrencilerin gidecekleri okulu belirliyor. Okulun bulunduğu ülkeye bağlı olarak aylık hibe ölçüsü belirleniyor. Pekala, bu programdan öğrenciler adil olarak yararlanabiliyor mu?
Program dâhilindeki ülkeler hayat standartlarına nazaran iki kümeye ayrılıyor ve hibe ölçüleri bu iki kümede farklılık gösteriyor. Son datalara nazaran, Türkiye’den Avrupa’ya giden öğrencilere İngiltere, Fransa, Almanya, Danimarka, İtalya üzere Batı Avrupa ülkeleri için verilen ölçü aylık 500 euro. Romanya, Polonya, Çekya üzere Doğu Avrupa ülkeleri için bu meblağ 300 euro. Birinci kümede yer alan ülkelerdeki okulların eğitim kalitesi ve Erasmus sonrasında öğrencilerin yararlanabileceği burs ve yüksek lisans imkanlarını sağlama potansiyeli daha yüksek.
Erasmus hibelerinin Türkiye’deki idaresinden sorumlu kamu kuruluşu Ulusal Ajans’ın raporunda, programın, farklı toplumsal çevrelerden gelen tüm iştirakçilere eşit fırsatlar sunulmasını temin etme ve potansiyel iştirakçiler ortasında ayrımcılık yapmama sorumluluğu taşıdığı belirtiliyor. Lakin DW Türkçe’den Ayşegül Ilgın’In öğrencilerle ve akademisyenlerle yaptığı görüşmeler euro kurundaki artış ve ülkedeki ekonomik kahırlar sonucunda değişim programından yararlanabilen öğrencilerin sınıfsal profilinin daraldığını, artık temel belirleyici olanın akademik muvaffakiyet değil, maddi yeterlilik olduğunu gösteriyor.
Euro, 2004 yılından bugüne Türk Lirası karşısında yaklaşık 3,5 kat arttı. Fakat hibelere yapılan cüzi artışlar kur artışıyla birebir oranda değil. Bu nedenle, ailesinden ve öteki bir dış kaynaktan dayanak alamayan öğrenciler, derslerinde başarılı olsalar da programa katılmaktan vazgeçiyorlar yahut eğitim imkanları daha güzel olan okullar yerine ucuz ülkeleri tercih ediyorlar.
ÜCRETSİZ KONAKLAMA ÖNERİSİ
DW Türkçe’den Ayşegül Ilgın konuyu akademisyen Doç Dr. Kıvanç Ersoy ile ele aldı. Türkiye’de Mimar Sinan Üniversitesi ve ODTÜ’de, İtalya’da Salerno Üniversitesi’nde Erasmus danışmanlığı da yapan Ersoy, şu an Berlin Hür Üniversitesi’nde öğretim vazifelisi.
Türkiye’den Erasmus programıyla Avrupa’ya giden öğrencilerin sınıfsal profilinin daraldığını doğrulayan Ersoy, akademik muvaffakiyetin belirleyiciliğini azalttığını belirtti. Ersoy, bu eşitsizliği azaltmanın, hibeleri kur farkına nazaran artırmakla ya da fiyatsız konaklama fırsatı sunmakla mümkün olabileceğini söyledi.
Akademisyen Ersoy, Türkiye’den giden öğrencilerin karşılaştıkları bir öteki meseleye da dikkat çekiyor: “Avrupa Birliği üyesi ülkelerden gelen öğrenciler için her şey daha kolay: Vize problemleri yok, istedikleri yere gidebiliyorlar. Konut bulmaları daha kolay oluyor. Ortadoğuluların yaşadığı sıradan ırkçılıkla karşı karşıya değiller.”
İŞ BULUP ÇALIŞMAK ZORUNDA KALIYORLAR
Erasmus programı kapsamında Almanya’ya giden İTÜ Sanat Tarihi öğrencisi Alican, dört aydır Berlin’de yaşıyor. “Hibenin yüzde 80’i evvelden veriliyor, yüzde 20’si döndükten sonra yurt dışında alınan derslerin muvaffakiyetle geçilmesi şartıyla veriliyor” diyen Alican, hibesinin yalnızca üç aylık kirasını karşıladığını ve hayat masraflarına yetmediğini de söylüyor.
“Üstüne bir de sıhhat sigortası için para ödemem gerekiyor. O yüzden ya aile takviyesi gerekiyor ya da gidilen yerde çalışmak gerekiyor. Çalışırsak da okulun vermeyi vaat ettiği hibenin geri kalanını alabilmek için geçmemiz gereken dersleri geçememe riski ortaya çıkıyor. Ben geldiğimden beri tıpkı vakitte çalışıyorum.”
Başarılı olmasına karşın, okul değil, ucuz hayat standardı seçmek zorunda kalan öğrencilerden biri de Osmangazi Üniversitesi Makine Mühendisliği kısmından Eren Esen.
“Erasmus müracaatları esnasında Romanya’nın ekonomik durumunu araştırıp tercih ettim. Okuldan daha kıymetli olan ülkenin ne kadar ucuz olduğuydu. Hibenin kâfi olmayacağını bildiğimden, peynir, yumurta fiyatlarını bile araştırıp gittim. Aileden dayanak istememenin sıkıntısı içindeydim.”
Çekya’nın Brno kentini tercih eden hukuk öğrencisi Batuhan Emiroğlu ise daha güzel eğitim ve imkân sağlayan üniversitelerin maddi durumu güzel olan öğrencilere kaldığını şu sözlerle anlatıyor:
“Euro bölgelerini ve kıymetli ülkeleri asla tercih edemezdim. Puanım yetiyordu birçoklarına ancak daha âlâ eğitimi değil, ucuzluğu tercih ettim. Euro kurunun durumu ortada. Sağlanan hibe ölçüleri tekrar gözden geçirilmeli. Adil olan, başarılı öğrencilerin daha âlâ üniversitelere gidebilmesidir, güçlü olanın değil.”
“ORTAK TOPLUMSAL LİSAN OLUŞTURUYOR”
Öğrenci değişim programından yararlanabilen öğrencilerin akademik, toplumsal ve mesleksel gelişme kaydettikleri istatistiklerle de destekleniyor.
Berlin Hür Üniversitesi’nden akademisyen Ersoy, programın öğrencilere sağladığı yararları şu sözlerle açıklıyor: “Gidenlerin kıymetli bir kısmı gittikleri ülkeyle akademik bağlarını koruyorlar, tekrar gidiyorlar, daha da değerlisi, lisansüstü eğitimlerine orada devam edenler de hiç az değil. Yabancı lisan kullanımlarını büyük ölçüde geliştirip geliyorlardı. Bu da Türkiye’de lisan öğrenme imkanı kısıtlı olan okullardaki öğrencilerin Erasmus programından yararlanmasının daha da kritik olduğuna işaret olabilir.”
Üniversite eğitiminin derslerde öğretilenlerden çok bir toplumsallaşma biçimini de öğrettiğini lisana getiren Ersoy, Erasmus programının memleketler arası ortak bir toplumsal lisan oluşturduğuna dikkat çekiyor.