ABD'de Lider Donald Trump idaresinin geçen günlerde Senato kurulunda kabul edilen Türkiye’ye yaptırım tasarısında itiraz ettiği noktaları gösteren bir bilgi notu ABD basınında yer aldı. Dışişleri Bakanlığı’ndan Kongre’ye gönderilen bilgi notunda idarenin yaptırım tasarısına itirazı detaylı biçimde gerekçelendirildi.
Türkiye’ye Rusya’dan S-400 satın alması ve Barış Pınarı Harekatı sebebiyle bir dizi yaptırım uygulanmasını öngören tasarı 11 Aralık’ta Senato Dış Alakalar Komisyonu’nda kabul edilmiş, tasarının tartışıldığı oturumda Cumhuriyetçi Senatör Rand Paul, yaptırımların Türkiye’yi Rusya’ya daha da yaklaştıracağı tasasıyla düzenlemeye karşı çıkmıştı.
Trump idaresinin Türkiye ile S-400 alımı dahil olmak üzere pek çok problemli mevzu başlığında görüşmeler devam ederken Ankara’ya sert yaptırım uygulanmasına sıcak bakmadığı biliniyordu. Daily Beast isimli haber sitesi konuyu “Trump İdaresi Türkiye’yi Rusya Muahedesi Sebebiyle Cezalandıran Tasarıya Karşı Gayret Ediyor” başlığıyla haberleştirdi. Haberde, “Amerika’nın Ulusal Güvenliğini Teşvik ve IŞİD’in Yine Canlanmasının Önlenmesi” adını taşıyan yaptırım tasarısının Senato Dış Bağlar Komisyonu’nda ele alınması öncesinde Dışişleri Bakanlığı’nın senatörlere gönderdiği 7 sayfalık bilgi notu da yer aldı.
HANGİ UNSURLAR VAR
Amerika'nın Sesi'nde yer alan habere nazaran, bilgi notunda Trump idaresinin, Türkiye’ye S-400 füze savunma sisteminden vazgeçmedikçe F-35 ve F-16 savaş uçaklarının ve modüllerinin sevkiyatını yasaklayan, birtakım silahların sevkiyatına sınırlama getiren, CAATSA’nın uygulanmasını öngören (Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası) ve Halkbank’a yönelik yaptırım da içeren tasarının hangi unsurlarına hangi münasebetlerle karşı çıktığı anlatılıyor.
Trump idaresinin itirazlarından biri, tasarının Türkiye’ye silah satışına kısıtlama getirilmesini öngören hususuna ait.
Dışişleri Bakanlığı’nın bilgi notunda, tasarı kapsamında imkan verilen yaptırım muafiyetinin, Türkiye’ye silah satışının kısıtlanması, Türk hükümetinin milletlerarası kuruluşlardan yararlanabileceği kredi imkanına itiraz edilmesi, CAATSA yaptırımlarının uygulanması, F-35 savaş uçaklarının transferinin yasaklanması, F-16 uçaklarının yahut kesimlerinin sevkiyatının yasaklanması unsurlarını de kapsaması gerektiği savunuldu.
“TÜRKİYE SİLAH TEDARİĞİNDE RUSYA'YA BAĞIMLI HALE GELEBİLİR”
“Trump idaresi, bu hususun NATO’yu zayıflatacağı, Türkiye’nin silah tedariğinde Rusya ya da öteki hasım ülkelere bağlı kalmasına yol açacağı ve bu iki sonucun da ABD’nin ulusal güvenlik çıkarına ziyan vereceği görüşündedir” tabirleri kullanıldı. Tasarıda yer alan bu hususun savunma dalında istihdamı olumsuz etkileyebileceği belirtildi.
Tasarının tıpkı unsuruna ait, savunma dalında karşılıklı ticarete getirilen sınırlamaların “Türkiye’yi savunma gereksinimlerinin karşılanmasında birincil kaynak olarak Rusya’yı görmeye itebileceği, bunun da NATO’nun kolektif savunmasına ziyan verebileceği” vurgulandı. Bu maddenin “Türkiye’nin NATO’da dışlanmasına yol açacağı, bu durumun da tam da Rusya’nın suistimal etmek istediği söylemi besleyeceği” belirtildi.
TASARIDAKİ IMF HUSUSUNA DE İTİRAZ EDİLDİ
Trump idaresinin bir öbür itirazı da, Türk hükümetinin finansal kriz durumunda, IMF üzere memleketler arası kuruluşlardan yararlanabileceği kredi imkanına itiraz edilmesini öngören unsura yönelik.
Söz konusu bilgi notunda, “Türkiye’nin IMF’ten mali kurtarma paketi talep ettiği bir finansal krizin yaşanması halinde, tasarının 313. unsuru, global piyasaların ve iktisadın bütünlüğünü korumak için gereken kurtarma paketine karşı çıkılmasını öngörüyor. Bu ABD iktisadı üzerinde de bir dalga tesiri yaratabilir. İdare, Dışişleri Bakanlığı’na ABD iktisadı açısından bu üzere muhtemel olumsuz sonuçların çözümlenmesi için esneklik tanımayan bir unsura şiddetle karşı çıkmaktadır” denildi.
“DİPLOMASİ VE YATIRIMLAR SURİYE HAREKATINI ESASEN BÜYÜK ÖLÇÜDE DURDURDU”
Senato komitesinde kabul edilen tasarıda yer alan ve Türkiye’nin Barış Pınarı Harekatı’nın eleştirildiği “Suriye’de İstikrarın Teşvik Edilmesi” başlıklı kısmın gereksiz olduğu, “Trump idaresinin Lider Yardımcısı Mike Pence’in başkanlığında yürütülen diplomasi ve Türkiye’ye uygulanan yaptırımlar aracılığıyla harekatın büyük ölçüde durdurulduğu” vurgulandı.
“MALİYE BAKANLIĞI ESASEN UYGUN GÖRÜRSE HALKBANK'A YAPTIRIM UYGULAMA YETKİSİNE SAHİP”
Dışişleri Bakanlığı’nın senatörler için hazırladığı bilgi notunda Halkbank’a yönelik yaptırım davetine da itiraz edildi. “Bu yaptırımların gereksiz olduğu zira ABD Maliye Bakanlığı’nın uygun gördüğü takdirde Halkbank’a yaptırım uygulama yetkisine halihazırda sahip olduğu” vurgulandı.
“Türkiye’nin ABD’nin çeşitli savunma sistemleri ve birtakım savunma ihracatı kalemlerinde tedarik zincirinin bir kesimi olduğu, tasarının ABD’nin askeri açıdan teyakkuz durumunu direkt etkileyeceği, birtakım kritik savunma programlarını geciktirebileceği ve bu projelerin Savunma Bakanlığı’na maliyetinde yüz milyonlarca dolar artışa yol açabileceği” tabir edildi. “Dışişleri Bakanlığı Transatlantik müttefiklerimizle ahenk içinde olmayan bir tasarıya dayanak vermemektedir” denildi.
“SERT VİZE KISITLAMALARI PROBLEMLİ”
Yaptırım tasarısında ortalarında Maliye Bakanı’nın da bulunduğu birtakım üst seviye Türk yetkililere yaptırım uygulanmasını öngören hususa de itiraz yer aldı. “Üst seviye Türk yetkililerin, olağan istisnalar olmaksızın sert vize kısıtlamalarına tabi tutulması son derece sorunludur. Bu kısıtlama isteğe bağlı olmalı ve gibisi kısıtlamaları kapsayan öbür tasarılarda olduğu üzere ‘ulusal çıkar’ bağlamında uygulanabilecek özel bir muafiyet imkanı sağlamalıdır” ifadeleri kullanıldı.
11 Aralık’ta Senato Dış İlgiler Kurulu tarafından kabul edilen yaptırım tasarısını komitenin lideri olan Cumhuriyetçi Senatör Jim Risch ve Demokrat Senatör Bob Menendez sunmuştu.
Senato Dış Alakalar Kurulu Lideri Jim Risch VOA Türkçe’ye verdiği röportajda S-400 konusunda artık vaktin daraldığını belirtmiş, yaptırımları Türkiye’nin Rusya’nın yörüngesine daha da yaklaştıracağı tasaları için de Türkiye’nin Rusya’dan uzaklaştırılması fırsatının artık kaçırıldığı iletisini vermişti.