3 Mart 1924, 3 İhtilal Yasası’nın 96. Yılında “Ulusal Egemenlik, Laiklik, Eğitim Birliği” Kadın Araştırmaları Derneği tarafından “Devrim Maddelerimiz ve Tarikat Kıskacında Laik Eğitim” bahisli panel düzenlendi.
Panelin açılış konuşmacıları, İstanbul Bayan Kuruluşları Birliği ismine Av. Nazan Moroğlu, Bayan Kuruluşları Birliği ismine Prof.Dr. Necla Arat yaparken, panele konuşmacı olarak oturum başkanı Prof.Dr. Aysel Çelikel, Gülsün Kaya, Feray Aytekin Aydoğan, Mustafa Balbay katıldı.
3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen 429 sayılı birinci yasayla din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasını sağlamak üzere Şeriyye – Evkaf ve Erkan-ı Harbiye-i Genele Vekaletleri kaldırılmış. 3 Mart tarihinde kabul edilen ikinci kanun, Tevhid-i Tedrisat Kanunudur. Bu kanun ile yurttaşlar arasında duygu, düşünce ve kültür birliğinin, dayanışmanın sağlanması amaçlanmıştır. 3 Mart tarihli üçüncü kanunla Hilafetin kaldırılması kabul edilmiştir. Bu nedenle, 3 Mart tarihli 3 İhtilal Yasası “Türkiye’yi laikleştiren yasalar” olarak anılmaktadır.
Açılış Konuşmasını Yapan Nazan Moroğlu, “İstanbul Bayan Kuruluşları Birliği olarak kuruluş prensibimiz olan Atatürk unsurlarından sapmadan yolumuza devam ediyoruz. Atatürk prensipleri sayesinde bugün buralarda olduğumuzu biliyoruz. Bayan dernekleri olarak 3 Mart günü bizler için çok kıymetli gün, yalnızca bugünle kalmıyoruz bugünü haftaya uzunluğu birçok aktiflikle anıyoruz dedi. 3 Mart 1924 tarihinde çıkan 3 kanunun değerini anlattı. Cumhuriyet en büyük devrimdir” dedi.
Açılış Konuşmalarından sonra panele geçildi. Oturum başkanlığını Yapan Aysel Çelikel, “Birlikte olup bu hususları konuşup, birbirimizden güç alacağız. Cumhuriyetin ilanından sonra çıkarılan eğitim birliği kanunu laikliğin kapısını açmıştır. Bu tarihte iki yasa daha çıkmıştır. Hilafetin kaldırılması, Şeriyye – Evkaf ve Erkan-ı Harbiye-i Genele Vekâletleri kaldırılması bu üç kanun laikliğin, uluslaşma ve çağdaşlaşmanın kapısını açmıştır. Bunlar cumhuriyet rejimin temellerini teşkil eder. 1950’den sonra eğitim birliği kanuna karşıt süreçler yapılmıştır. İmamhatipler açılış gayesi dışında, askeri rejim devri bakanlığı tarafından evvel temel meslek lisesi olarak kabul edilmiş. Sonra yeniden askeri rejim devrinde her üniversiteye giriş imkânı sağlanmıştır. Kesintisiz eğitim sisteminin rövanşı, kesintili eğitim olan 4+4+4 ile alınmış oldu” diye konuştu.
Panel konuşmacılarından Mustafa Balbay, “3 Mart toplantıların benim için farklı yeri var. Tutuklanmadan öncede her yıl kesinlikle katıldığım toplantılardandı. Geçmişimizde Uluğbey üzere başarılı isimler var. Tarım periyodunda tekrar çok kıymetli gelişmelere damga vurmuşuz. Yunus Emre, Mevlana üzere milletlerarası kıymetlerimiz var. Dünyada Mevlana araştırmalarının %80’i yabancılara aittir. Tarihimizde Selçuklu kültürü bilhassa bilim-kültür manasında büyük katkısı vardır. Kimi bilim insanları, Osmanlının çöküş nedenlerinden biri olarak Medreselerde ideoloji derslerinin kaldırılması ve Piri Reis Haritaları insan fotoğrafına benziyor diye indirilmesi. İşte oradan başlayan süreç 3 Mart ihtilallerine gelen sürece yol açıyor. Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u girerken Gutenberg’in birinci kitabı baskıya giriyordu. Orada kaçırdık ne kadar tam 300 yıl. Pekala matbaa geldi yakaladık mı? Ortayı kapattık mı? Batıda Matbaa basıma girdikten 50 yıl içinde basıma giren kitap çeşidi 40 Bin, kitap sayısı değil bu, Osmanlıya 270 yıl sonra Matbaa geldikten sonra 100 yıl içinde basılan kitap çeşidi 180 adet. Matbaanın gelişi ile her şey tamam olmadı. Osmanlı Padişahlarından da bu gidişi gören ve düzeltmek istediler lakin şeyhülislamlar müsaade vermedi. Örneğin II.Mahmud ıslahat yapmak ister, şeyhülislamlar üniversite düzeyinde ne yaparsan yap lakin ilkokula dokunma onu bize bırak dediler. Ve ilkokula dokundurtmadılar. Niyazi Berkes Osmanlıda da değişiklik yapmak isteyen vardı fakat ne yapmak istediğini tam olarak bilen tek kişi vardı Mustafa Kemal Atatürk’ü. İhtilal maddeleri bir bütünlüklü bakışının eseridir” dedi.
Atatürk ve arkadaşlarının ihtilallerinin hedefi cehaletle gayretti. Ne din ile nede Osmanlı periyodu kurumları ile çaba değildi. Laik eğitimde geldiğimiz olumsuz nokta hepimizin gördüğü şeydir.
Konuşmalardan sonra soru karşılık kasımına geçildi ve panel tamamlandı.
Haber-Fotoğraf: Nasuh Bektaş