Bilinen en eski insan hudut dokusu 2008’de İngiltere’nin York kenti yakınlarındaki Heslington köyünde keşfedilmişti. Memleketler arası bir araştırma takımı, bu dokunun nasıl bu kadar uzun müddet korunabildiğini ortaya çıkardı. Bu keşif sağlıklı beyinlerin nasıl çalıştığını anlamamıza katkı sağlayabilir.
Sinir dokusunun sahibi olan, tüm organları ve hatta saçları bile toprağa karışan orta yaşlı adamın milattan evvel 673’le 482 yılları ortasındaki bir vakit diliminde yaşadığı düşünülüyor. Adamın sırf kemikleri ve şaşırtan biçimde beyninin küçük bir kısmı korunmuş durumda.
“DAHA EVVEL GÖRDÜĞÜM HİÇBİR ŞEYE BENZEMİYORDU”
CNN’in aktardığına nazaran keşfi yapan York Archaeological Trust’tan Rachel Cubitt, “Kafatasını araştırırken, parlak sarı ve süngerimsi bir husus gördüm. Çok şaşırdım. Daha evvel gördüğüm hiçbir şeye benzemiyordu” dedi.
Araştırmacıların keşfettiği bu dokunun, çürümesi gereken birinci (yumuşak) dokulardan biri olduğu fakat tam iki bin 600 yıl korunduğu bildirildi.
Yumuşak dokuların korunması için çoklukla kurutulmaları, dondurulmaları ya da oksijen içermeyen asidik bir ortamda saklanması gerekiyor. Zira bir dış tesir bulunmasa bile hücrelerin doğal enzimleri kendilerini yok etmeye başlıyor.
KİMYASALIN NE OLDUĞU BİLİNMİYOR
Independent Türkçe’de Umut Can Yıldız çevirisiyle yayımlanan ScienceAlert’tin haberine nazaran; Heslington’daki kafatasını özel kılansa yetişkin bir insan beyninin beşte biri büyüklüğündeki serebral korteksin, bütünlüğünü müdafaası ve kararmış görünmesi.
Beyin hücrelerinin yapısındaki proteinlere odaklanan araştırmacılar, hücre iskeletinin bir modülü olan orta filamentlerin oluşturduğu çalı gibisi ağın hücre öldükten sonra da bütünlüğü koruyabildiğini keşfetti.
* Bir hudut hücresinin floresan mikroskop imgesinde, bu hücrelere has tip IV orta filamentler yeşile boyanmış olarak gözüküyor (EnCor Biotechnology)
Farklı hücrelerdeki farklı biçimlere sahip bu yapıları Heslington’da keşfedilen beyin dokusunda inceleyen araştırmacılar, her ne kadar kısalmış ve incelmiş olsa da orta filamentlerin korunduğu gördü.
Devamındaki analizlerse bu yapıların büyük kısmının astrosit ismi verilen yıldız biçimindeki yardımcı hücrelerde yer aldığını gösterdi.
Astrositlerin orta filamentlerini özel kılansa bozunma biçimlerinin öbür tiplere benzememesiydi. Dahası görece yüksek sıcaklıklarda birbirlerinden kopamamayı başaran bu proteinlerin, başka tiplere nazaran daha kararlı halde bulunduğu keşfedildi.
Bir yıl boyunca canlı beyin dokularından alınan proteinlerin bozulmalarını inceleyen ve Heslington’da bulunan dokuyla karşılaştıran araştırmacılar, en sonunda hücrelerde doğal biçimde bulunan ve proteaz ismi verilen (protein parçalayan) enzimlerin öbür bir kimyasal tarafından engellenmiş olabileceği sonucuna vardı.
Sonuç olarak bilim insanları, etraftan gelen bir kimyasalın protein yıkan enzimi engellediğini ve astrositlerdeki orta filamentlerin yalnızca bu kimyasal gelene kadar dayandığını düşünüyor.
Bu kimyasalın ne olduğu bilinmese de hakemli bilim mecmuası Interface’de yayımlanan yeni araştırma, orta filamentlerin daha istikrarlı kümelenme biçimlerini göstererek, beynimizde proteinlerin kümelenmesi sonucu oluşan Alzheimer üzere hastalıklara dair daha fazla bilgi edinmemizi sağlayabilir.
Zaman vakit fosillerde bulunan protein kalıntıları bu hususa dair gelecekte daha fazla bilgi verebilir.